کیفیت و تعداد تخمک مناسب برای آی وی اف IVF

از آنجا که آی وی اف یک راه هزینه بر می باشد، مسلما افراد می خواهند بالاترین و بیشترین نتیجه را بگیرند. برای بالا رفتن شانس بارداری با آی وی اف باید کیفیت و تعداد تخمک ها مناسب باشد. در این مقاله به تعداد و کیفیت تخمک ها برای آی وی اف خواهیم پرداخت، پس ما را همراهی کنید.

کیفیت و تعداد تخمک مناسب برای آی وی اف

طبق بررسی های انجام شده توسط متخصصان ناباروری تعداد و کیفیت تخمک ها روی انتقال جنین در IVF و موفقیت آمیز بودن آن تأثیر به سزایی دارد. اما همیشه برای زوجین سوال است که چکار کنیم که تعداد و کیفیت تخمک ها مناسب باشد وش انس باروری بالا برود. به راهکارهای زیر توجه کنید.

• صبور باشید. درصد باروری برای زوجین به طور طبیعی ۲۰ تا ۲۵ درصد بوده و در آی وی اف برای بارداری، بهترین حالت ۳۵ درصد است. پس توقعات خود را پایین بیاورید و امیدوار باشید تا سیکل درمانی را شروع کنید.
• چند ماه پیش از انجام IVF، شیوه و طرز زندگی تان را حتما اصلاح کنید (منظور از شیوه زندگی تغذیه، ورزش و غیره است).
• برای بالا بردن کیفیت و تعداد تخمک ها سعی کنید محصولات کارخانه ای را استفاده نکنید زیرا مسمومیت زا و سرطان زا است.
• سبزیجات و میوه تازه بخورید. حتما مواد غذایی دارای آنتی اکسیدان مصرف کنید تا سیستم ایمنی تان تقویت شود (تقویت کردن سیستم ایمنی روی تولید مثل اثر زیادی دارد).
• قهوه و کافئین نخورید.
• ورزش و فعالیت بدین داشته باشید. هدف از ورزش در بیماران رسیدن به وزن ایده آل، سوخت و ساز بهتر بدن و عملکرد بهتر سیستم هورمونی است. ورزش های چون شنا، یوگا و پیاده رویی برای کسانی که تعداد تخمک هایشان کم بوده بسیار مفید است.
• رژیم غذای تان سبک باشد. هرگز از رژیم فشرده و سنگین استفاده نکنید.
• مکمل های ضروری را مصرف کنید. مثل اسید فولیک که مادر باید ۳ ماه پیش از اقدام به باروری مصرف کند و تا بعد از آن نیز به مصرف اسیدفولیک ادامه دهد.
• بعد تخمک گیری کارهای سنگین نکنید و لازم نیست استراحت مطلق هم داشته باشید.
• داروهای هورمونی را تا بعد از انجام آزمایشات بارداری بخورید.
• خوب بخوابید.
• از امواج اینترنتی و موبایل دوری کنید.
• سعی کنید در معرض هوای آلوده قرار نگیرید.

همان طور که می دانید IVF گزینه مناسبی برای درمان نازایی خانم ها به ویژه خانم های که کیفیت و تعداد تخمک های شان پایین است می باشد. در قسمت بعد به بررسی برخی عوامل افزایش دهنده تعداد و کیفیت تخمک می پردازیم. 

عوامل افزایش دهنده کیفیت و تعداد تخمک ها

وزن ایده آل: حفظ وزن طبیعی باعث بالا رفتن شانس باروری در آی وی اف می شود. بارداری با آی وی اف برای اشخاصی که BMI شان از ۳۵ بیشتر و از ۱۸ کمتر است کاهش خواهد یافت. در ضمن امکان بررسی تخمدان ها و عمل تخمک گیری با داشتن وزن بالا سخت می شود.

کیفیت اسپرم: فقط کیفیت تخمک روی باروری با آی وی اف موثر نیست بلکه باید اسپرم هم باکیفیت باشد. مصرف مولتی ویتامین، داشتن وزن نرمال و لباس پوشیدن مناسب روی کیفیت اسپرم ها تأثیرگذار است. در ضمن استخراج مستقیم اسپرم از بیضه نیز شانس بارداری با آی وی اف را بالا می برد.

مرکز و پزشک: درمان نازایی باید در یک مرکز خوب و توسط یک پزشک ماهر انجام شود.

نداشتن استرس: استرس روی کیفیت و تعداد تخمک ها چه در بارداری طبیعی و چه در بارداری با آی وی اف تأثیر به سزایی دارد. طبق مطالعات روانشناسی محیط شاد و صمیمی باعث افزایش تعداد و کیفیت تخمک ها می شود.

استفاده نکردن از دخانیات: سیگار کشیدن باعث پایین آمدن کیفیت تخمک و اسپرم می شود پس سیگار کشیدن را ترک کنید.

دریافت ویتامین دی به مقدار کافی: ویتامین دی در باروری نقش زیادی دارد. 

صبوری: بیمار باید صبور باشد چون انتقال جنین ممکن است در چند مرحله انجام شود یا مراحل IVF برای هر کسی متفاوت باشد. اگر روند درمان کند پیش می رود بیمار باید صبوری کند و روحیه اش را از دست ندهد. در این قسمت به بررسی برخی عوامل تأثیرگذار روی کیفیت و تعداد تخمک ها پرداختیم. حالا برای درک بهتر شما هر کدام را به طور جداگانه در تیترهای جدا از هم توضیح می دهیم.

سبک زندگی: تغییر شیوه زندگی و مصرف برخی از مواد خوراکی روی بالا بردن کیفیت تخمک موثر است. البته رژیم غذایی باید برای ۹۰ روز پیش از انجام تخمک گذاری کاملا رعایت شود زیرا در این زمان تخمدان خود را برای تخمک گذاری آماده می کند. سایر عوامل تأثیرگذار روی کیفیت تخمک ها گردش خون مناسب، تغذیه خوب، تعادل هورمونی، کنترل استرس و سن می باشد. 

غذاهای مفید: برای بالا بردن کیفیت تخمک ها غذاهای مفید بخورید:

• لبنیات پرچرب: مصرف لبنیات چرب روی تقویت تخمک و فولیکول ها نقش زیادی دارد. در مقابل آن حذف چربی شیر باعث نامتعادل شدن هورمون های جنسی و انجام نگرفتن تخمک گذاری می شود.
• امگا ۳ و چربی های غیراشباع: مصرف چربی های اشباع شده و ترانس برای سلامتی شخص و تقویت تخمک ضروری است. خوراکی های مثل آجیل، تخمه، ماهی های روغنی و آووکادو از چربی های مفید و غنی می باشند. امگا ۳ سبب بهبود بیماری سندروم تخمدان پلی کیستیک شده که البته فقط باید ۲ بار در هفته مصرف شود. همچنین اسیدهای چرب ترانس سبب کنسل کردن فرآیند تخمک گذاری می شود. این اسیدها در کره، غذاهای نیمه آماده و آماده، سوسیس و غیره وجود دارند.
• گوشت و مرغ محلی: مرغ های ماشینی جزء محصولات غیرارگانیک هستند. سعی کنید برای بالا بردن کیفیت تخمک ها از مرغ محلی تغذیه کنید.
• سبزیجات و میوه ارگانیک: آفت کش های شیمیایی و سمومی که در سبزیجات و میوه وجود دارند اثرات بدی روی باروری خواهند داشت. 
• آجیل ها و مغزها: خوردن آجیل ها و مغزهای مثل بادام و گردو سبب پایین آمدن کلسترول خون، قندخون و تعادل هورمونی بدن می شود.
• ویتامین های مکملی: ویتامین E یکی از ویتامین های افزایش کیفیت تخمک برای بارداری با آی وی اف است. این ویتامین در تخم آفتاب 
• گردان، ذرت، زیتون، سویا، سیب زمینی، بادام، سبزیجات و میوه های چون هلو موجود است. ویتامین A هم روی باروری اثر زیادی دارد. جگر، لبنیات، سبزی های مثل گوجه فرنگی، سبزی های با برگ های تیره و میوه های مثل کدو، هلو، طالبی، زردآلو و غیره دارای ویتامین A می باشند.
• مکمل آهن: خوردن مکمل آهن باعث کاهش ریسک اختلال تخمک گذاری به علت کم خونی به وجود آمده می شود. هر چند تحقیقات نشان داده که آهن روی قدرت باروری تأثیری ندارد ولی منابع غیرحیوانی آهن تا حدودی روی باروری موثر است. در ضمن چون آهن به آسانی جذب بدن نمی شود باید آن را با ویتامین C یا غذا خورد. 
• ژل رویال: ژل رویال همان غذای مخصوص ملکه زنبورعسل می باشد که باعث تحریک هورمون های باروری می شود. اگر این خوراکی ۳ ماه پیش از باروری یا زمان آی وی اف به شکل روزانه خورده شود، روی درمان شما تأثیر زیادی دارد. مصرف این مواد علاوه بر تحریک هورمون ها باعث سلامت و کیفیت تخمک ها نیز می شود. در ضمن اگر به موادی چون عسل حساسیت دارید از مصرف آن خودداری کنید.
• چند نمونه از غذاهای مفید برای افزایش کیفیت و تعداد تخمک ها عبارت است از 
  • خوردن انواع کلم
  • خوردن دانه کنجد و تخم کدو
  • مصرف زردچوبه و زنجبیل
  • نخوردن نوشیدنی های الکلی و مصرف نکردن دخانیات
  • نخوردن غذاهای قندی و چرب
  • مصرف مولتی ویتامین
  • مصرف ژل رویال برای هر روز تا سه ماه مانده به آی وی اف (برای تحریک و افزایش کیفیت و تعداد تخمک ها)
  • مصرف ماهی های مثل سالمون یا قزل آلا
  • مصرف توت های قرمز
  • مصرف سبزیجات پهن برگ
  • خوردن ادویه های مثل زنجبیل و زردچوبه
  • مصرف آنتی اکسیدان ها
  • خوردن برگ تمشک میان دوره پریودی و تخمک گذاری

غذاهای غیر مفید: از مصرف غذاهای کاهنده کیفیت تخمک خودداری کنید:

• قندها: مصرف زیاد شکر، مواد شیرین و قند سبب تولید انسولین زیاد شده و ابتلا به بیماری تنبلی تخمدان را افزاش می دهد. تنبلی تخمدان سبب آزاد نشدن تخمک ها در نتیجه عدم لقاح می شود. پس اگر در حال اقدام به بارداری هستید شیرینی یا غذاهای شیرین نخورید و به جای آن قندهای طبیعی را بخورید.
• کافئین: خوردن موارد کافئین دار باعث افزایش خطر سقط، عدم تعادل هورمون ها و ایست تخمک گذاری می شود.
• سویا: خوردن سویا باعث بالا رفتن ریسک ناباروری در مادران در حال اقدام می شود.
• غذاهای تراریخته: در صورت اقدام به بارداری فقط از محصولات طبیعی به مدت ۹۰ روز استفاده کنید.

راهای دیگری نیز برای بالا بردن کیفیت تخمک ها وجود دارد

خون انسان دارای اکسیژن است و اگر خوب جریان داشته باشد، کیفیت تخمک ها در خانم ها بالا می رود. گاها جریان خون با بالا رفتن غلظت، کم تحرکی و کم آبی کاهش می یابد. سایر عوامل مثل کنترل استرس، تعادل هورمونی، کنترل ذهن و مواد غذایی سالم روی کیفیت تخمک ها نقش زیادی دارد. کاهش وزن سبب بالا رفتن قدرت باروری و تقویت تخمک گذاری خواهد شد. البته کاهش غیرعادی وزن سبب پایین آمدن قدرت باروری و بر هم خوردن تعادل هورمون ها می شود.

طبق تحقیقات انجام شده زنانی که BMI شان بالاتر از اندازه نرمال است زمان بیشتری برای باردار شدن نیاز دارند. از چگونگی بالا بردن کیفیت و تقویت تخمک ها با شما سخن گفتیم اما واقعا کیفیت بالای تخمک ها چه تأثیری روی سلامت بارداری دارد؟ برای دریافت پاسخ این سوال قسمت بعدی را مطالعه کنید.

ضرورت کیفیت تخمک در بارداری 

ابتدا اجازه دهید که چرخه تخمک گذاری را با هم مرور کنیم. در آغاز پریودی یک کیست ریز به اسم فولیکول درون تخمدان خانم ها رشد را آغاز می کند. بافت های اطراف فولیکول هورمون استروژن ترشح می کنند و استروژن موکوس را تولید می کند. موکوس باعث راحت تر کردن حرکت اسپرم درون لوله های رحم می شود. همچنین استروژن باعث رشد بافت رحم و آماده کردن رحم به منظور لقاح می شود. در اواسط پریودی غده هیپوفیز هورمون LH را تحریک می کند. این هورمون تخمک ها را از فولیکول جدا می کند. در ضمن LH سبب تحریک هورمون پروژسترون نیز می شود.

این تحریک تا انتهای پریودی ادامه دارد. اگر بارداری اتفاق بیفتد، ترشح پروژسترون ادامه دارد و سلول به وجود آمده از لقاح، هورمون HCG را ترشح می کند. ترشح پروژسترون با رخ ندادن بارداری کم شده و دیواره رحم خراب می شود در نتیجه پریودی اتفاق می افتد. از عوامل مهم برای لانه گزینی موفق، سلامت و کیفیت تخمک ها است. بنابراین برای افزایش تعداد تخمک ها و تقویت شان سبک زندگی و تغذیه خوب مهم است. بر خلاف افکار قدیمی ذخیره تخمدان خانم ها از لحظه تولد به بعد با پریودی کم می شود.

امروزه معلوم شده که سلول های بنیادی قادر به احیا و تولید تخمک سالم و تازه هستند. اما در همه خانم ها با بالا رفتن سن تعداد و کیفیت تخمک ها کم می شود. سال های قبل از یائسگی خانم ها می توانند از راهکارهای مثل رژیم غذایی خوب، خوردن مکمل ها، مصرف مواد گیاهی و بالا بردن گردش خون برای دستگاه تولید مثل باعث بالا بردن سلامت تخمک های درون تخمدان شوند. با بالا رفتن سن بهتر است از روش های مثل آی وی اف، فرزندخواندگی و تخمک اهدایی استفاده شود.

راه های زیادی هست که می توان سلامتی و کیفیت تخمک را تثبیت کند و بارداری را به طور طبیعی تجربه کرد. تخمک ها از شروع رشد تا بلوغ و آزادسازی ۹۰ روز زمان را طی می کنند که اگر نکات محیطی و تغذیه رعایت شود کیفیت تخمک ها هم بالا می رود. عوامل موثر بر سلامتی، کیفیت و تعداد تخمک ها برای ادامه روند تخمک گذاری موارد زیر هستند.

• تغذیه خوب و غنی از مواد انرژی زا و مغذی که نیازهای بدن را برطرف کند.
• از استرس در خانه یا محل کار برای به وجود آمدن هورمون های پرولاکتین، کورتیزول و غیره پرهیز شود.
• برای اینکه جریان خون تان مناسب باشد روزانه حداقل هشت لیوان آب بخورید.
• سبک و شیوه زندگی تان سالم باشد تا چرخه تخمک گذاری تان روند طبیعی را طی کند و هورمون های بدن تان تعادل داشته باشند.
• ورزش های نظیر یوگای بارداری، تنیس و پیاده رویی نیمه تند انجام دهید تا اکسیژن رسانی کافی به سلول های تان انجام شود.

یک نکته: عوامل خارجی و داخلی مسئله مهمی در کیفیت تخمک ها است. چون سلول های جنسی ممکن است توسط رادیکال های آزاد آسیب ببینند. تامین کو آنزیم کیو ۱۰ باعث بالا رفتن کیفیت تخمک ها و داشتن بارداری سالم و موفق در خانم های که بیش از ۳۵ سال سن دارند می شود. استفاده از کوآنزیم نوع Ubinol، 8 برابر بیشتر روی باروری اثر می گذارد و بعد از چند ماه اثرش بیشتر می شود.

ضرورت کیفیت تخمک برای آی وی اف

در قسمت قبل به ضرورت کیفیت و سلامت تخمک در بارداری پرداختیم و اشاره ای جزئی به ضرورت کیفیت تخمک ها در آی وی اف داشتیم. حال می خواهیم بیشتر در مورد بااهمیت بودن کیفیت تخمک برای IVF توضیح دهیم.  کیفیت و تعداد تخمک ها دو فاکتور بسیار مهم برای بارداری با IVF است. تعداد تخمک ها از راه سونوگرافی و آزمایش خون اندازه گیری می شود. اما راهی برای بررسی سلامت و کیفیت تخمک ها وجود ندارد. تنها راه بررسی سلامت و کیفیت تخمک، سن مادران است یعنی با بالا رفتن سن کیفیت و سلامت تخمک پایین می آید.

در ضمن تعداد تخمک های مورد نیاز برای آی وی اف عددی ندارد. هر چه شخص از ذخیره بیشتری برخوردار باشد شانس بیشتری برای باردار شدن با آی وی اف دارد. شاید برایتان سوال شود که آیا راهی برای تقویت و سلامت تخمک ها برای مادران سن بالا وجود ندارد؟ همان طور که گفته شد تخمک جزء سلول های قدیمی بدن است که همواره ممکن است توسط رادیکال های آزاد صدمه ببیند. خوردن یک عدد قرص مولتی ویتامین به ویژه در زمان حاملگی و خوردن آنتی اکسیدن ها مانع از خراب شدن سلول های تخمک در مقابل رادیکال های آزاد می شود.

Q10 روی کیفیت تخمک ها و باروری زنان مسن تأثیر زیادی دارد. مرغ، ماهی های چرب، غلات سبوس دار، گوشت قرمز، دل و جگر، روغن سویا، غلوه، تخم مرغ، جوانه گندم و سبزیجاتی مثل بروکلی و اسفناج از کو آنزیم کیو ۱۰ پر است. همچنین اسیدآمینه ال آرژنین سبب بالا رفتن کیفیت تخمک و باروری با آی وی اف می شود که البته در مصرف آن نباید زیاده روی شود. شکلات، خرنوب، نارگیل، ژلاتین، لبنیات، گوشت قرمز، بادام زمینی، جو دوسر، گردو، آرد سفید، سویا، گندم و جوانه گندم پر از اسیدآمینه هستند که می شود از آن ها برای تقویت کردن بدن پیش از انجام آی وی اف بهره گرفت.

یک نکته قابل ذکر در مورد کیفیت تخمک ها برای IVF، استرس نداشتن است. قبلا هم گفتیم که استرس باعث ترشح کورتیزول، پرولاکتین و دیگر هورمون ها می شود. این هورمون ها سبب بی نظمی و مختل کردن چرخه تخمک گذاری می شوند. در نتیجه روی سالم بودن تخمک ها و باروری تأثیر بدی دارد. برای استرس نداشتن به جزء انجام فعالیت های روزانه، ماساژدرمانی و مصرف دمنوش های آرام بخش را فراموش نکنید. سعی کنید مشاجره لفظی نداشته باشید و ماساژدرمانی باعث بالا رفتن گردش خون در قسمت شکم، تخمدان و رحم می شود. 

در ضمن از رژیم غذایی خوب برای بالا بردن سلامتی بدن تان و متعادل سازی هورمون های بدن تان استفاده کنید. اگر فردی به مادر بودن در سن بالا علاقه داشت می تواند از فریز تخمک برای حفظ کردن قدرت باروری خود استفاده کند. خروج و منجمدسازی تخمک های مرغوب در جوانی شانس باروری کم خطر در مادران مسن را بالا می برد و از خطر تولد نوزاد بیمار و ناقص می کاهد. 

کم بودن تعداد تخمک های رحم در IVF

گاهی علت ناباروری کیفیت پایین تخمک ها نیست بلکه تعداد تخمک ها کافی نیست (کمبود تخمک وجود دارد) یا به عبارتی مقدار ذخیره تخمدان های رحم پایین است. تعداد تخمک های که در تخمدان وجود دارد ذخیره تخمدان نام دارد و در طول حیات هر زن متغیر است و با گذشت زمان نیز کمتر خواهد شد. 

فولیکول: هر تخمدان دارای تعدادی فولیکول است. در هر پریودی یک تخمدان درون دیواره هر فولیکول رشد و نمو می کند و تنها یک تخمک بالغ می شود. در حقیقت فولیکول ها مثل یک ساک می مانند که تخمک ها در آن قرار گرفته اند. 

تعداد تخمک های نرمال: تعداد تخمک ها روی بارداری زنان ارتباط مستقیمی دارد. ذخیره نرمال تخمک برای بارداری ۵_ ۶/۵ می باشد. اگر تعداد تخمک ها از یک عدد کمتر باشد شانس بارداری بسیار پایین است و خانم ها باید حتما داروهای تحریک کننده تخمدان را بخورند. 

دلیل کاهش تعداد تخمک ها: در هفته ۲۰ جنین دختر دارای ۷ میلیون تخمک می باشد و در هنگام تولدش تعداد تخمک ها به ۲۰۰ هزار می رسند. البته مقدار فولیکول های درون تخمدان میان نوزادان دختر یکسان نیست. وقتی دختر بالغ شد ماهانه تخمک های درون فولیکول رشد می کند ولی فقط یک تخمدان بالغ می شود و بقیه نمی مانند. پس باید گفت که گذشت زمان و بالا رفتن سن باعث کاهش تعداد تخمک ها (ذخیره تخمدان) می شود. کاهش تعداد تخمک ها تا زمان یائسگی ادامه دارد و بعد از آن دیگر هیچ ذخیره ای در تخمدان وجود ندارد.

درمان کاهش ذخیره تخمدان: پایین بودن تعداد تخمک ها به تنهایی باعث نازایی نمی شود. یعنی شخص می تواند با ۱ تخمک هم به شکل طبیعی بارور شود. اگر شخص دارای مشکلات اسپرم یا رحمی باشد بارداری سخت می شود و باید از راه های کمک باروری برای درمان او استفاده شود. 

تقویت تخمدان ها: برای تقویت تخمدان ها مواد غذایی که در قسمت های قبلی به آن اشاره شده است را بخورید.

تعداد تخمک ها برای IVF: موفقیت در IVF به ذخیره خوب تخمدان بستگی دارد. پزشک به منظور تعیین تعداد تخمک های رحم بیمار برایش سونوگرافی و آزمایش خون می نویسد. هر چه ذخیره تخمدان بیشتر باشد احتمال بارداری با IVF بیشتر خواهد بود.

کیفیت تخمک برای IVF: کیفیت تخمک نیز از عوامل مهم برای باروری IVF است. هر چند که سونوگرافی و ازمایشات نشان دهنده کمیت تخمدان ها برای IVF می باشد اما اطلاعاتی راجع به کیفیت تخمک به پزشک نمی دهد. سن زن فاکتور اصلی برای کیفیت تخمک است و هر چه زن مسن تر باشد کیفیت تخمک ها پایین تر می آید. 

تمام شدن تخمک ها با تخمک کشی: برای برخی از زنان سوال است که آیا ممکن است تخمک کشی سبب اتمام ذخیره تخمدان شود؟ خیر، در هر پریودی فقط یک تخمک بالغ و بعد آزاد می شود. طی تخمک کشی پزشک برای بیمار داروهای هورمونی تحریک کننده تخمدان تجویز می کند و تعداد تخمک ها افزایش می یابد. تخمک کشی زمان IVF در مقابل تعداد تخمک های درون تخمدان ناچیز است. به همین دلیل تخمک کشی هرگز باعث تمام شدن تخمک ها نمی شود. 

چگونه ذخیره تخمدان را بررسی کنیم؟

در قسمت قبل به کم بودن ذخیره تخمدان، درمان آن و سایر موارد مربوطه به تخمک ها پرداختیم. متوجه شدیم که برای بررسی مقدار تخمک ها باید آزمایشات خاصی را انجام داد. در این قسمت شما را با آزمایشاتی جهت بررسی مقدار تخمک ها آشنا می کنیم. اول اجازه بدهید که اطلاعات دقیق تری در مورد ذخیره تخمدان به شما بگوییم و بعد هم آزمایش مربوط را توضیح دهیم. تقریبا هر دختری که متولد می شود تعداد معینی فولیکول درون تخمدان هایش دارد. زمان تولد یک دختر ذخیره تخمدان ها ۱_ ۲ میلیون فولیکول است.

زمان بلوغ دختر تعداد تخمک ها به چهارصدهزار و بعد از ۳۰ سالگی بیست و پنج هزار تخمک کم می شود. دوران یائسگی فقط هزار تخمک درون تخمدان است که وقتی هورمون های زنانه ترشح نشود تخمک ها اصلا رشد نمی کنند و پریودی دیگر اتفاق نمی افتد. در نتیجه خانم دیگر برای همیشه نمی تواند بارور شود. پس با بالا رفتن سن ذخیره تخمدان 

ها کم شده و زمان یائسگی تخمدان ها فولیکول ندارند. در هر پریودی تعدادی تخمک از داخل تخمدان خارج شده و اگر لقاح انجام شود بارداری اتفاق می افتد. 

پس کم شدن تعداد تخمک ها از دلایل ناباروری است. وقتی مقدار ذخیره تخمدان مناسب باشد احتمال بارداری هست. در ضمن تخمدان های بزرگ تخمک های بیشتری را دارند. ذخیره تخمدان هر دختر ۱/۵_ ۴ است که اگر این ذخیره از ۱ کمتر باشد شانس باروری کم می شود. همچنین کم شدن ذخیره تخمدان بیشتر هنگام یائسگی اتفاق می افتد. برای بررسی تعداد تخمک ها از روش های زیر استفاده می شود. 

آزمایش  AMH:

هورمون AMH زمان جنینی در زنها وجود ندارد و بعد از بلوغ توسط فولیکول های درون تخمدان ترشح می شود. با بالا رفتن سن هورمون AMH کم می شود و زمان یائسگی و بعد از آن صفر می شود. پس از آزمایشاتی که پایین بودن ذخیره تخمدان را نشان می دهد، آزمایش AMH می باشد. مقدار هورمون AMH در زمان پریودی یکسان بوده و هر وقت پریود بودید می توانید این آزمایش را بدهید.

آزمایش FSH:

این آزمایش برای ارزیابی ذخیره تخمدان کاربرد دارد. هورمون FSH نشان دهنده ذخیره و وضعیت تخمدان ها است. این هورمون از غده هیپوفیز مغز ترشح می شود و باعث رشد فولیکول ها می شود. هورمون FSH در اوایل پریودی بسیار کم است و کم کم زیاد می شود و فولیکول ها هم رشد می کنند. زمان مناسب برای انجام این آزمایش روز ۳_ ۵ قاعدگی است. ضمنا باروری برای خانم های که مقدار هورمون FSH شان از مقدار طبیعی بیشتر است، کمتر می باشد.

آزمایش استرادیول:

این آزمایش هورمونی توسط پزشک وقتی که تعداد تخمک ها کم باشد تجویز می شود. هورمون استرادیول نوعی هورمون زنانه است که مقدار زیاد آن نشان دهنده کم شدن ذخیره تخمدان است.

آزمایش کلومیفن:

برای انجام این آزمایش شخص باید از دارویی به اسم کلومیفن استفاده کند. مقدار هورمون استرادیول و پیش از انجام آزمایش FSH و مقدار کلومیفن بعد از مصرف این دارو بررسی می شود. اگر مقدار هورمون ها پیش و پس از تست زیاد باشد ذخیره تخمدان زیاد نیست و احتمال ناباروری وجود دارد.

سونوگرافی واژینال:

سونوگرافی واژینال در آغاز روزهای پریودی برای شمارش فولیکول ها به اندازه ۲_ ۱۰ میلیمتر صورت می گیرد. با کم بودن فولیکول ها (از ۱۰ کمتر باشد)، ذخیره تخمدان نیز کمتر می شود. 

نشانه های کم شدن ذخیره تخمدان

در قسمت قبل به برخی آزمایشات برای تعیین تعداد تخمک ها اشاره کردیم اما آیا کم شدن ذخیره تخمدان علائمی دارد یا باید حتما آزمایش داد؟ بله، علائمی وجود دارد که نشان می دهد ذخیره تخمدان کم است اما اجازه بدهید ابتدا علت آن را شرح دهیم. کم بودن تعداد تخمک ها به تنهایی سبب نازایی نمی شود. سایر اختلالات با کم بودن ذخیره تخمدان است که باعث نازایی می شود. بنابراین زوجینی که قصد بارداری را دارند و ذخیره تخمدان شان کم است بهتر است جنین شان را منجمد کنند.

دلیل اصلی کم شدن تعداد ذخیره تخمدان، سن است. درمان های تهاجمی مثل شیمی درمانی، رادیوتراپی، اندومتریوز نیز از دلایل کاهش تعداد تخمک ها هستند. گاهی ممکن است علت کم بودن ذخیره تخمدان حتی دلیل نداشته باشد. درمانی برای کم شدن تعداد تخمک های تخمدان نیست اما مهمترین درمان برای اشخاص با ذخیره کم تخمدان، حفظ باروری با تحریک تخمدان و استفاده از روش های مثل IVF است. راه دیگر برای به تأخیر انداختن کاهش تخمک ها، منجمدسازی تخمک و جنین است. 

برای درمان کم بودن ذخیره تخمدان، همسرانی دارای اختلالات اسپرم نیز می بایست از جنین یا رویان های اهدایی استفاده کنند. گرچه این اشخاص والدین ژنتیکی نیستند اما با منتقل شدن جنین به درون رحم، مادر باردار شده و فرزنددار می شود. نشانه های کاهش مقدار تخمک اختصاصی نیست اما با علائم زیر همراه است.

• قطع شدن یا تأخیر در عادت ماهانه
• اختلال در حاملگی
• و کوتاهی سیکل پریودی

برای بالا بردن کیفیت و تعداد تخمک ها به موارد زیر توجه کنید.

استفاده از مکمل DHEA: از راه های درمان کم بودن تعداد تخمک ها و بالا بردن کیفیت تخمک ها، مصرف مکمل DHEA است. هورمون DHEA سبب بالا رفتن میزان باروری می شود.

سیگار نکشیدن: استعمال دخانیات باعث کاهش تعداد تخمک ها می شود. مواد شیمیایی سیگار سبب جهش ژنتیکی سلول ها و در نتیجه کاهش باروری می شود. 

Q10: به جزء DHEA، این مکمل (Q10) سبب بالا رفتن کیفیت تخمک ها خواهد شد. استفاده همزمان از Q10 و DHEA با داروهای تحریک کننده، کیفیت و سلامت تخمک ها را تضمین می کند. 

مدیریت اضطراب: اضطراب سبب تولید هورمون پرولاکتین و کورتیزول شده که متوقف سازی تخمک گذاری را به دنبال دارد. انجام فعالیت های ورزشی مثل مدیتیشن، یوگا و حمام آب گرم باعث کاهش استرس می شود.

تعادل وزن: بالا رفتن وزن سبب به هم خوردن تعادل هورمون ها، پایین آمدن کیفیت تخمک ها و قدرت باروری می شود. 

مواد غذایی مناسب: مصرف مواد غذایی مناسب سبب بهبود سلامت بدنی و بالا رفتن کیفیت تخمک و سرانجام باروری می شود. سعی کنید از میوه و سبزیجات، مغزها، حبوبات بیشتر استفاده کنید و مصرف نمک، شکر، گوشت قرمز و چربی ها را کم کنید.

بالا رفتن جریان خون: بالا رفتن جریان خون پر از اکسیژن باعث سلامت تخمک ها خواهد شد. برای بالا رفتن جریان خون هر روز هشت لیوان آب بخورید و ورزش یوگا را انجام دهید.

منجمدسازی جنین: اگر زنی به هر علتی می خواهد بارداری را به عقب بیندازد، حتما جنین را فریز کند. انجماد جنین امکان باروری را حتی برای اشخاص با ذخیره کم تخمدان امکان پذیر کرده است. 

سوالاتی در رابطه با ذخیره تخمدان

در ادامه به سوالات شما در مورد ذخیره تخمدان می پردازیم.

منظور از ذخیره تخمدان: منظور از ذخیره تخمدان، تعداد تخمک های موجود درون تخمدان خانم ها است. 

ارتباط سایز تخمدان با ذخیره تخمدان: سایز تخمدان رابطه مستقیمی با ذخیره تخمدان دارد. یعنی هر چه سایز تخمدان کوچکتر باشد ذخیره تخمدان کمتر است و بالعکس. با بالا رفتن سن و کم شدن ذخیره تخمدان، اندازه تخمدان ها هم کمتر می شود و این روال تا یائسگی ادامه دارد.

مقدار نرمال ذخیره تخمدان: ذخیره تخمدان با توانایی بارداری ارتباط مستقیمی دارد. ذخیره تخمدان برای بارداری ۵_ ۶/۵ می باشد.

علائم کم شدن ذخیره تخمدان: کم شدن ذخیره تخمدان نشانه دقیقی ندارد و در بیشتر موارد با چکاب و معاینه تشخیص داده می شود. ولی برخی از نشانه های آن موارد زیر می باشد.

• پریودی سنگین و شدید
• سقط جنین
• تأخیر در پریودی یا پریود نشدن
• مشکلات بارداری
• پریودی کوتاه مدت

امکان بارداری با کم بودن ذخیره تخمدان: تعداد تخمک های مناسب در باردار شدن بسیار مهم است. اگر ذخیره تخمدان ۱ تا ۳ باشد باید بارداری با روشی چون IVF صورت بگیرد. همچنین اگر ذخیره تخمدان از ۱ کمتر بود باید زوجین از تخمک اهدایی استفاده کنند. گاهی ذخیره تخمدان فرد کم است ولی لوله های فالوپ، اسپرم همسر و رحم زن سالم است یعنی دلیلی برناباروری شخص وجود ندارد. در این مواقع باز هم تعداد تخمک های موجود در تخمدان مهم است.  

انجام آی وی اف با تخمک های کم در تخمدان: وقتی دکتر تشخیص داد که شما باید آی وی اف انجام بدهید، مقدار ذخیره تخمدان شما مهم می شود. ذخیره تخمدان با تعداد تخمک رابطه مستقیمی دارد و تعداد تخمک با موفقیت در IVF نیز رابطه مستقیمی دارد. یعنی اگر شخصی علت 

ناباروری اش کم بودن ذخیره تخمدان باشد احتمال شکست در IVF زیاد است. عوامل دیگر روی موفقیت آمیز بودن نتیجه IVF، کیفیت تخمک و حتی اسپرم است. قبل از مهم بودن تعداد تخمک ها در IVF، کیفیت تخمک ها هم مهم است. طوری که شخص با ذخیره کم تخمدان اما بالا بودن کیفیت تخمک بیشتر در انجام IVF موفق می شود.

کم شدن ذخیره تخمدان با تخمک کشی: قبلا هم گفتیم که تنها دلیلی که باعث کم شدن ذخیره تخمدان می شود پیری و کهولت سن است. فرآیند پانکچر یا تخمک کشی از جمله روش های است که در IVF استفاده می شود. این فرآیند هیچ نقشی در کم کردن ذخیره تخمدان نخواهد داشت. چرا که هنگام تخمک کشی فقط تعداد کمی از تخمک ها آزاد شده و مقدار چشمگیری نیست. 

روش های درمان پایین بودن مقدار ذخیره تخمدان

در حال حاضر روش ویژه ای به منظور درمان کم شدن ذخیره تخمدان و یا پیشگیری از آن برای عموم وجود ندارد اما راه های خانگی و پزشکی وجود دارد که شانس بارداری را به زنان با تعداد کم تخمک بدهد. رایج ترین روش بارداری با کم بودن تعداد تخمک ها، تحریک تخمک گذاری می باشد. سایر راه های درمان کم بودن ذخیره تخمدان موارد زیر است.

هورمون درمانی: هورمون درمانی با مصرف مکمل های مثل دیهدرواپی آندرسترون صورت می گیرد. این هورمون نوعی آندروژن ضعیف را در بدن می سازد که با بالا رفتن سن از کم شدن هورمون ها و پایین آمدن کیفیت تخمک ها جلوگیری می کند. مکمل Q10 با انرژی زیادش سبب تقویت و افزایش کیفیت تخمدان ها می شود. همچنین نقش زیادی در باروری و رشد تخمک های باکیفیت دارد.

تخمک اهدایی: اهدا تخمک از جمله راه های باروری با کم بودن ذخیره تخمدان می باشد. با این تکنیک تخمک های مرغوب از دریافت کننده گرفته شده و بعد لقاح به رحم مادر انتقال داده می شود. این روش برای خانم ها با ذخیره کم تخمدان بسیار مناسب است. 

جنین اهدایی:  گاهی به جزء تخمک های خانم ممکن است مشکل از اسپرم مرد باشد. در این مورد بهتر است از جنین های اهدایی برای بارداری استفاده شود.

ماساژ شکم: یکی از راه های بالا بردن جریان خون، ماساژ تخمدان و رحم است. این کار بهتر است توسط ماساژتراپیست صورت بگیرد. شروع ماساژ باروری بعد از پایان پریودی باشد و اقدام به باروری نیز تا تخمک گذاری ادامه داشته باشد.

ورزش: ورزش، درمان کم بودن تعداد تخمک ها و سلامت اسپرم ها است. بدین منظور ورزش های چون دوچرخه سواری، شنا و پیاده رویی را حتما انجام دهید.

ویتامین A: ویتامین A باعث ساخت هورمون های جنسی در خانم ها و به وجود آمدن اسپرماتوزوئید در آقایان و در نتیجه باروری می شود. این ویتامین در موادی مثل خامه، شیر، کره، پنیر، میوه و سبزیجات زرد رنگ وجود دارد. 

ویتامین E و C: مصرف ویتامینی چون E و آنتی اکسیدان ها باعث کاهش استرس و بیشتر شدن حرکت اسپرم برای باروری می شود. ویتامین E هم با بالا بردن قدرت باروری در مردان و زنان از خستگی جلوگیری می کند و نقش بزرگی را در جلوگیری از پایین آمدن تعداد تخمک ها دارد. این ویتامین نیز در موادی مثل بادام، تخم مرغ، اسفناج، غلات کامل، سیب زمینی، جوانه گندم و سبزیجات سبزرنگ می باشد. 

پس دریافتیم که کمیت و کیفیت تخمک ها دو عامل مهم در باروری با IVF هستند. در قسمت بعد بیشتر درباره این دو عامل با شما سخن خواهیم گفت.

دو عامل اساسی در موفقیت IVF

تعداد تخمک ها و کیفیت تخمک ها دو عامل بسیار مهم در موفقیت بارداری با IVF می باشد. کیفیت تخمک بستگی به سن مادران دارد زیرا کیفیت تخمک ها پس از ۳۲ سالگی کمتر و کمتر می شود. کاهش کیفیت تخمک با بالا رفتن سن به اندازه ای است که پس از سن ۴۲ سالگی به صفر می رسد. عامل دوم در شکست بارداری با IVF، کاهش تعداد تخمک ها است. کم شدن تعداد تخمک ها با تست خون AHM یا سونوگرافی واژینال به طور دقیق مشخص می شود. اندازه گیری مقدار فولیکول های تخمدان برای مشخص شدن تعداد تخمک ها بسیار مهم است. 

اندازه گیری فولیکول های موجود در تخمک برای زنان با ذخیره کم تخمدان بسیار ضرورت دارد. زنانی که بیشتر از ۳۸ سال سن دارند و ذخیره تخمدان شان کمتر از تعداد عادی است برای افزایش کیفیت و تعداد تخمک ها داشتن رژیم غذایی مقوی بسیار اهمیت دارد.  پیروی از یک برنامه غذایی مناسب سبب افزایش شانس باروری با IVF می شود. تحقیقات 

نشان داده که خانم های که همراه با روش IVF از یک رژیم مناسب استفاده کرده اند، شانس بیشتری را برای بارداری داشته اند.

طبق مطالعات خانم های که از مواد غذایی مثل میوه تازه، سبزیجات، ماهی، حبوبات، روغن زیتون و غلات کامل استفاده کرده اند و مصرف گوشت قرمز را به حداقل رسانده اند ۶۵_ ۶۸% موفق بوده اند. رژیمی که می بایست قبل و بعد از IVF داشته باشیم تا تعداد و کیفیت تخمک ها افزایش یابد به صورت زیر است.

تقویت تخمدان ها پیش از IVF: برای تقویت تخمدان ها سعی کنید میوه آووکادو را بخورید زیرا آووکادو سرشار از امگا ۳، امگا ۹ و امگا ۶ است. همچنین این میوه دارای ویتامین ب ۶ و اسیدفولیک می باشد و می توان گفت برای همه خانم ها در بارداری لازم است.

رژیم مدیترانه ای پیش از IVF: رژیم مدیترانه ای شانس باروری با IVF را تا ۴۰ درصد بالا می برد. دلیلش هم برنامه غذایی پر از میوه و سبزیجات، چربی های غیراشباع، حبوبات پرفیبر و ماهی است.

مواد غذایی پیش از منتقل کردن جنین: سعی کنید پیش از انتقال رویان غذاهای زودهضم و گرم بخورید. از مصرف غذاهای سرد خودداری کنید. غذاهای مثل سبزی خام، اسموتی سرد و بستنی را نخورید زیرا دیرهضم هستند. خوردن غذاهای خام و سرد انرژی را از بدن گرفته و انرژی کمی برای تولیدمثل در بدن می ماند و ممکن است انجام IVF موفقیت آمیز نباشد.

قهوه نخورید: خوردن قهوه خطر سقط جنین را افزایش می دهد. اگر خانم های باردار مایل به مصرف قهوه هستند نباید از ۲۰۰ میلی گرم بیشتر قهوه مصرف کنند. در ضمن خانم های که با روش IVF اقدام به بارداری کرده اند باید کاملا قهوه را از رژیم غذایی شان حذف کنند.

لبنیات پرچرب و کم چرب نخورید: لبنیات پرچرب و کم چرب سبب ناباروری در IVF می شود. 

مواد حساسیت زا نخورید: اگر با خوردن کیوی، توت فرنگی، بادمجان و گوجه فرنگی آبریزش بینی دارید، رنگ چشم هایتان قرمز می شود، گلوی تان می خارد پس به این خوراکی ها حساسیت دارید و نباید بخورید. خوردن مواد حساسیت زا در IVF سبب پایین آوردن شانس بارداری می شود.

تأثیر سبک زندگی سالم بر افزایش کیفیت تخمک ها

در قسمت قبل اشاره ای کوتاه به مواد غذایی مجاز و غیرمجاز در IVF کردیم. گفتیم که چه موادی را می توانیم برای انجام IVF بخوریم و چه موادی را نباید بخوریم. همان طور که متوجه شدید تنها تغذیه روی IVF تأثیرگذار نیست یعنی سبک زندگی سالم تنها شامل تغذیه نیست. در این قسمت ما به شما می گوییم چگونه سبک زندگی تان را تغییر دهید تا با IVF بارداری موفقی داشته باشید. زمان تخمک گذاری، تخمک های رحم رشد خود را شروع می کنند و تحت تأثیر عوامل گوناگونی قرار می گیرند.

با بالا رفتن سن اشخاص کیفیت و تعداد تخمک هایشان کم می شود و احتمال شکست در بارداری بیشتر می شود. روش های برای حفظ کیفیت و سلامت تخمک ها با زیاد شدن سن و سال وجود دارد. داشتن وزن نرمال یک مورد بسیار ضروری است چرا که چاقی یا لاغری موجب شکست در بارداری می شود. ورزش های مثل پیلاتس، یوگا، پیاده رویی، تمرینات قدرتی و آهسته دویدن نیز برای باروری بسیار مناسب است. برای داشتن سبک مناسب زندگی ۳ مورد زیر را به خاطر بسپارید.

پرهیز از استعمال دخانیات، الکل و کافئین: استعمال دخانیات باعث سمی شدن تخمک ها می شود که برای بارداری خوب نیست. خوردن الکل هم مانع از بارداری می شود. همچنین باید از خوردن کافئین نیز خودداری شود زیرا سط جنین را در پی دارد.

مصرف مکمل های پیش از بارداری: برای زیاد شدن کیفیت تخمک ها مکمل های چون آنتی اکسیدان Q10، ویتامین A و E و فولیک اسید را بخورید. 

مصرف غذاهای مفید: داشتن رژیم سالم بهترین گزینه برای بالا بردن کیفیت و مقدار تخمک های موجود در تخمدان است. سعی کنید مواد خوراکی ارگانیک بخورید تا کیفیت تخمک ها بالا برود. سبزیجات و میوه های چون بلوبری، کیل و اسفناج بخورید زیرا آنتی اکسیدان زیادی دارند. ضمنا هرگز مواد غذایی شور و فرآوری شده را نخورید.

تأثیر زیاد تغذیه در باروری با IVF

هر چند که گفتیم تغذیه فقط یک بخش از سبک زندگی برای باروری سالم است اما نمی توان منکر تأثیر زیاد آن روی بارداری شد. به همین دلیل دوباره به تأثیر تغذیه روی بالا رفتن کیفیت و تعداد تخمک ها در باروری با IVF خواهیم پرداخت. 

افزایش مصرف پروتئین و کاهش مصرف کربوهیدارت ها:

هر گاه مصرف پروتئین از ۲۵ درصد بیشتر شود و مصرف کربوهیدرات ها از ۴۰ درصد کمتر شود بارداری با IVF تا ۸۰ درصد افزایش می یابد. در ضمن خانم های که کمتر از شکر، کربوهیدرات و چربی های اشباع شده استفاده کرده اند و به جای آن از پروتئین گیاهی استفاده کرده اند ۸۰% کمتر دچار مشکلات ناباروری به وجود آمده از تخمک گذاری شده اند. در ضمن خان های در حال اقدام می توانند از پروتئین های ارگانیک مثل ماهی، تخم مرغ، گوشت گوسفند و مرغ های آنتی بیوتیک نیز استفاده کنند.

به جزء مصرف پروتئین حیوانی می بایست از پروتیئن گیاهی چون حبوبات و اسفناج نیز استفاده کنند. مصرف غلات کامل مثل جو، گندم کامل و ویتامین های مختلفی چون کروم نیز بسیار مهم است. خوردن مغزهای مثل پسته، فندوق، گردو و بادام را نیز فراموش نکنید زیرا مصرف آن ها برای بدن ضروری است. در ضمن از خوردن چربی های ترانس نیز خودداری کنید. به جای آن از لبنیات ارگانیک مثل کره و شیر خالص استفاده کنید. رژیم سبزیجات و میوه ها را جایگزین عادت های بدی چون مصرف الکل، سیگار کشیدن و خوردن کافئین و شکر کنید.

رعایت این موارد باعث تقویت تخمک ها از نظر کیفی و کاهش سقط جنین می شود.

درمان کم خونی:

آهن و ویتامین D را با خوردن مکمل های دارای آنتی اکسیدان برطرف کنید. آنتی اکسیدان ها باعث حفظ تخمک ها در مقابل رادیکال های رها شده می شوند. منظور از آنتی اکسیدان ها اسیدفولیک، ویتامینE، C ،D  و گروه B ، آهن، منیزیم، روی، کلسیم و Q10 می باشد.

عملکرد طبیعی تیروئید:

سلامت تخمک ها نیازمند تحرک و فعالیت زیاد شخص است تا اکسیژن و خون کافی و مواد مغذی به بافت ها برسد.

نوشیدن آب:

روزانه هر شخص باید دو لیتر آب بخورد، نخوردن آب باعث غلظت خون و کاهش جریان خون می شود.

تحرک و داشتن فعالیت بدنی:

فعالیت های ورزشی مثل تنیس، یوگا، دویدن و پیاده رویی داشته باشید تا خون و اکسیژن به سلول برسد.

به عنوان نکته پایانی باید گفت که کیفیت تخمک ها روی سلامت بارداری بسیار موثر است طوری که تخمک های باکیفیت باعث بارداری سالم می شوند. یک عامل دیگر برای داشتن بارداری سالم، زیادی بودن تعداد تخمک ها است که سبب تشکیل جنین می شود. امروزه برای بالا بردن شانس بارداری و فرزندآوری با کم بودن تعداد تخمک ها می توانید از روش های کمک بارداری مثل IVF استفاده کنید. بارداری به وسیله  IVF با مقدار کم و کیفیت پایین تخمک را برای همه مادران امکان پذیر کرده است. پس دیگر جای نگرانی برای ناباروری وجود ندارد.