هفته ی اول بارداری - علائم و مراقبت ها

هفته ی اول بارداری

در دوره ی بارداری، هیچگاه مادر تا هفته ی سوم نمی داند که باردار است و در واقع هنوز باردار نیست. در حقیقت در هفته ی اول بارداری، شما در آخرین سیکل قاعدگی قبل از بارداری خود قرار دارید. پس مشخصا آگاهید که باردار نیستید. اما در شمارش دوره ی بارداری، نخستین روز پریود شما، اولین روز بارداری نه ماهه ی شما خواهد بود.

بنابراین بهتر است که با اطلاع از این موضوع، سبک زندگی سالمی را انتخاب کنید و به تغییرات بدن خود توجه کنید. آگاهی کامل از روند تغییرات بدن در طول بارداری می تواند به داشتن یک بارداری موفق و بی دردسر بیانجامد. 

موقعیت جنین در هفته ی اول بارداری

اتفاقی که در دو هفته ی نخست سیکل قاعدگی می افتد این است که لایه ی درونی رحم برای دوران بارداری آماده و تقویت می شود، به این ترتیب که ضخیم تر می شود، اگر بارداری اتفاق نیفتد، این دیواره ریزش کرده و عادت ماهانه رخ می دهد.

احتمالا فکر می کنید که شمارش روزهای دوره ی بارداری، از آغاز تخمک گذاری منطقی تر بنظر می رسد.اما تشخیص دقیق روز تخمک گذاری برای خانم ها خیلی سخت است. بنابراین طبق یک قرارداد، اولین روز شروع آخرین دوره ی پریود پیش از بارداری، به عنوان اولین روز بارداری شما شمرده می شود. می توان اینگونه تعبیر کرد که از این روز، بدن شما در حال آماده شدن برای بارداری است و نه ماه دیگر پس از این روز، فرزند شما به دنیا خواهد آمد.

شرایط مادر در هفته ی اول بارداری

همانطور که در بالا اشاره شد، دوره ی بارداری از روز اول پریود آخر شروع می شود. بنابراین مادر در هفته ی اول بارداری در عادت ماهانه قرار دارد. دیواره ی داخلی رحم تشکیل شده از بافت و خون ریزش می کند، رگ های خونی رحم منقبض می شوند، و همین امر باعث تجربه ی دردی شبیه به درد گرفتگی عضلات می شود. بعد از پایان یافتن عادت ماهیانه، بین ۱۵ تا ۲۰ عدد از تخمک های درون تخمدان توسط هورمون FSH که از غده ی هیپوفیز ترشح می شود، رشد کرده و تقویت می شوند. پس از گذشت یک هفته، و در پایان هفته ی دوم بارداری، فقط یکی از این تخمک ها داخل فولیکول به رشد کامل رسیده و بالغ می شود، این تخمک برای آزاد شدن در نیمه ی سیکل قاعدگی یعنی روز چهاردهم آماده خواهد بود. به این فرآیند، فرآیند تخمک گذاری گفته می شود.

چگونه در هفته ی اول بفهمیم که بارداریم؟

پس از اقدام به بارداری، از دغدغه های روزانه ی مادران عزیز، انجام تست بارداری و یا یافتن نشانه ای از بارداری است تا هرچه زودتر این خبر خوش را به اطرافیان برسانند. در این مسیر نیاز به کمی صبر خواهید داشت، زیرا تست بارداری شما پس از تشکیل جنین، لانه گزینی و برقراری ارتباط خونی با مادر مثبت خواهد شد. پس از این مراحل هورمون HCG که به وسیله ی جفت تولید می شود، وارد خون و ادرار مادر می شود و باعث مثبت شدن تست باردار خواهد شد.

سلول های سنسشیوتروفوبلاست جفت این هورمون را تولید می کنند، و نه روز پس از لقاح وارد خون مادر می شود. در روز چهاردهم نیز از طریق کلیه ها به داخل ادرار وارد می شود و باعث مثبت شدن تست بارداری می گردد.

بنابراین در روز و هفته ی اول بارداری که همان دوره قاعدگی پیش از بارداری است و هنوز تخمک گذاری و تشکیل جنین انجام نشده است، نتیجه تست بارداری مثبت نخواهد بود.

درصورتیکه در روزهای تخمک گذاری پیش رو، مادر یک شب در میان نزدیکی داشته باشد، با درصد بالایی بارداری رخ خواهد داد و بعد از یک هفته تاخیر در زمان پریود، با انجام تست باردار خانگی یا آزمایش خون، می توان از بارداری باخبر شد.

در هفته اول بارداری چه میگذرد

بطور قراردادی در پزشکی، اولین روز آخرین قاعدگی مادر را به عنوان اولین روز بارداری در نظر می گیرند. بنابراین مادر در هفته ی اول بارداری هنوز در حال خونریزی مربوط به پریود خود می باشد، در واقع تخمک گذاری هنوز اتفاق نیفتاده و جنین نیز شکل نگرفته است. با این وجود، این سوال مطرح می شود که چرا این روزها را جزو دوره  بارداری محسوب می کنیم؟ بطور کلی خانم ها پس از عقب افتادن عادت ماهانه ی خود متوجه بارداری خود شده و به پزشک مراجعه می کنند. در این حالت برای شمارش دوره ی بارداری، اکثر خانم ها تاریخ اولین روز تخمک گذاری خود را نمی دانند، مگر در حالی که از کیت تخمک گذاری، آن هم بصورت درست و دقیق استفاده کرده باشند، اما معمولا تاریخ اولین روز پریود خود را می دانند. در واقع اکثریت خانم ها، اصلا متوجه زمان تخمک گذاری خود نمی شوند. به همین دلیل از تاریخ اولین روز قاعدگی برای محاسبه ی روزهای بارداری شما استفاده خواهد شد. با وجودیکه در این تاریخ هنوز جنین شکل نگرفته است، اما بدن شما در حال آماده شدن برای پذیرایی نه ماهه از او می باشد.

با توجه به مطالب گفته شده، در روزهای اول بارداری خونریزی خواهید داشت، پس از اتمام قاعدگی، دیواره ی درونی رحم که اندومتر نامیده می شود، دوباره بازسازی شده و برای بارداری آماده و ضخیم تر می شود.

 سونوگرافی در هفته اول بارداری

سونوگرافی بوسیله ی امواج صوتی داخل بدن و رحم مادر را نشان می دهد. در واقع برخورد امواج صوتی با اندام های داخلی و برگردانده شدن آن تصویر را ایجاد می کند. در هفته ی اول بارداری که همان آخرین دوره قاعدگی مادر پیش از بارداری است، هیچ علائمی از بارداری در سونوگرافی نخواهد بود، چرا که تخمک گذاری هنوز انجام نشده، و جنین هنوز شکل نگرفته است. سونوگرافی در اولین هفته ی بارداری، تنها برای چک کردن وضعیت سلامت دستگاه تناسلی شما مهم خواهد بود، با این سونوگرافی شما می توانید بفهمید که ضخامت لایه ی اندومتر چقدر بوده، آیا اندازه ی تخمدان هایتان طبیعی است یا خیر، تخمدان هایتان پلی کیستیک هست یا خیر، اندازه ی رحم مناسب هست یا نه و همینطور توده هایی که مزاحم فرآیند لانه گزینی و بارداری شوند وجود دارند یا خیر.

در حقیقت چک کردن وضعیت سلامت دستگاه تناسلی و تولید مثل از طریق انجام سونوگرافی، تاثیر بسیار مثبتی بر روند بارداری شما خواهد داشت.

همانطور که می دانید سونوگرافی به دو طریق شکمی و داخلی یا واژینال انجام می شود، که تفاوت این دو روش تنها در وضوح تصویر حاصل می باشد. بنابراین درهفته ی اول بارداری باتوجه به اینکه جنین هنوز تشکیل نشده است،با صلاحدید پزشک و اگر امکان داشته باشد می توانید سونوگرفی واژینال انجام دهید تا بررسی دقیق تری بر روی دستگاه تولید مثل داشته باشید، در غیر این صورت سونوگرافی شکمی نیز مناسب و کمک کننده خواهد بود.

علائم در هفته ی اول بارداری

حالت تهوع

یکی از اولین نشانه هایی که همگان به عنوان نشانه ی بارداری می شناسند داشتن حالت تهوع است که می تواند همراه با استفراغ یا بدون آن باشد، بهتر است بدانید که دلیل حالت تهوع چیست و از چه زمانی امکان داشتن حالت تهوع وجود دارد؟

دلیل داشتن حالت تهوع، تغییرات هورمونی است که در بدن مادر رخ می دهد. بعد از تخمک گذاری، لقاح و تشکیل جنین، جنین لانه گزینی کرده و با مادر ارتباط خونی برقرار می کند. در این زمان، هورمون هایی که جفت تولید می کند وارد جریان خون مادر می شوند و بدن را از وجود جنین و شرایط جدید آگاه می کنند. از مهم ترین این هورمون ها می توان به هورمون hCG که در بالا هم مطرح شد اشاره کرد که آن را با نام عدد بتا نیز می شناسند.

همانطور که اشاره کردیم این هورمون بوسیله ی سلول های سنسشیوتروفوبلاست تولید می شود و سپس وارد جریان خون می گردد. وجود این هورمون در خون  واکنش حالت تهوع همراه با استفراغ یا بدون آن را در دستگاه گوارش بوحود می آورد و معمولا در هفته های پنجم یا ششم شروع می شود، تا هفته های دوازدهم و سیزدهم ادامه پیدا کرده و به اوج خود میرسد، و از هفته های پانزدهم و شانزدهم کمتر شده و از بین می رود، البته برخی از مادران ممکن است زمان بیشتر یا کمتری درگیر آن باشند یا کلا این حالت را نداشته باشند.

باتوجه به توضیحات بالا، در هفته ی اول بارداری که هنوز تخمک گذاری انجام نشده، و جنین شکل نگرفته است، مادر حالت تهوع نخواهد داشت، و داشتن حالت تهوع نمی تواند به دلیل تغییرات هورمونی مربوط به بارداری باشد، بلکه ممکن است دلایلی مثل مسمومیت یا اختلالات گوارشی داشته باشد.

سردرد

از دیگر نشانه های رایج در دوران بارداری، سردرد است که به دلیل تغییرات هورمونی در بدن مادر اتفاق می افتد. بنابراین در هفته ی اول بارداری با توجه به اینکه این تغییرات هورمونی هنوز رخ نداده اند، نباید سردرد داشته باشید. اما دلایل دیگری مثل تغییر سبک زندگی و یا رژیم غذایی (مثلا حدف قهوه)، استرس های ناشی از تلاش برای بارداری و … می توانند باعث بوجود آمدن سردرد بشوند.

باتوجه به اینکه در حال آماده شدن برای بارداری هستید در مصرف دارو و مسکن بسیار دقت کنید، مصرف استامینوفن ساده در هفته ی اول بارداری وهمچنین در طول بارداری ممانعتی ندارد، با اینحال حتما با پزشک خود در میان بگذارید. بجای خوردن مسکن می توانید از روش های زیر که بدون عوارض هستند استفاده کنید:

• دراز بکشید و یا بنشینید و چشمانتان را ببندید، نفس های عمیق بکشید.
• از دستمال نمدار به عنوان کمپرس به روی چشمان و پیشانیتان و یا گردنتان استفاده کنید.
• دراز کشیده و ماساژ بگیرید، بخصوص در نواحی گردن و شانه ها

سعی کنید دلیل سردرد خود را پیدا کنید، برای اینکار می توانید هرروز ساعت شروع سردرد خود را به همراه شدت آن و قسمتی از سرتان که درد می کند، و ساعتی که سردرد خوب می شود را یادداشت کنید. مواد غذایی مصرفی، هر فعالیت خاصی مثل ورزش که انجام می دهید، داروها یا مکمل هایی که مصرف می کنید، ساعات خواب، و همچنین داشتن استرس و … را نیز یادداشت کنید. با گذشت حدود یک هفته و جمع بندی یادداشت ها می توانید نتیجه گیری کنید که دلیل سردرد شما چیست تا بتوانید راحت تر بر آن غلبه کنید.

نفخ و باد شکم

یکی از هورمون هایی که در طول بارداری در خون مادر جریان می یابد، هورمون پروژسترون است. این هورمون باعث ریلکس یا شل شدن عضلات بدن نیز می شود. به همین دلیل با افزایش میزان این هورمون، و شل شدن عضلات دیواره ی روده، سرعت حرکت مواد غذایی و هضم آنها در روده کمتر می شود، وقتی مواد غذایی زمان بیشتری در روده می مانند، باکتری ها گازهای بیشتری در روده ایجاد می کنند و در نتیجه مادر احساس نفخ شدید خواهد کرد. بنابراین مادر پس از صرف یک وعده ی غذایی احساس نفخ شدیدی خواهد داشت.

اما دلیل نفخ در هفته ی اول بارداری چیست؟ همانطور که می دانید طبق تقویم قراردادی بارداری، هفته ی اول بارداری همزمان با آخرین قاعدگی مادر می باشد، بنابراین در هفته ی اول بارداری، و حتی تا آخر هفته ی دوم، هنوز تخمکی با اسپرمی لقاح نکرده و جنینی به وجود نیامده است، پس تغییرات هورمونی نیز هنوز اتفاق نیفتاده اند که دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار داده و باعث بوجود آمدن نفخ بشوند. اما با توجه به این نکته که در زمان اقدام به بارداری، بسیاری از مادران رژیم غذایی خود را تغییر داده و به سمت سالم بودن می برند، ممکن است مصرف بیشتر سبزی ها و میوه ها که فیبر زیادی دارند باعث ایجاد نفخ بشود، بنابراین اگر در هفته ی اول بارداری احساس نفخ داشتید، احتمالا دلیل آن به مواد غذایی مصرفی شما مربوط می شود.

علائم در هفته ی اول بارداری

دوران بارداری با تغییرات زیاد جسمی و روحی همراه است و با وجودیکه میزان این علائم و تغییرات در افراد مختلف باهم فرق می کند، اما می توان گفت همه ی مادران حداقل علائم و تغییراتی را تجربه خواهند کرد. حتی خیلی از افراد معتقدند که باردار بودن یا نبودن یک زن را می توان از روی همین نشانه ها و تغییرات تشخیص داد.

از رایج ترین نشانه های بارداری نشانه هایی مثل حالت تهوع، درد پستان ها، خستگی، انقباض و درد شکمی، و … اشاره کرد، که معمولا هرچه سن مادر بالاتر باشد، شدن این نشانه ها نیز بیشتر است. در هفته ی اول بارداری، چنانچه می دانید هنوز لقاح رخ نداده و جنین هم به وجود نیامده است که ارتباط خونی بین او و مادر برقرار شده باشد، بنابراین تغییرات هورمونی هنوز رخ نداده است. با دانستن این موضوع، خواهیم فهمید که علائم و نشانه های بارداری در هفته ی اول بارداری وجود نخواهند داشت، و مشاهده ی علائم مشابه می تواند مربوط به دلایل دیگری از جمله مشکلات گوارشی، تاثیرات روانی فکر کردن به بارداری مثل تلقین و… باشد. درصورتیکه در هفته های بعد لقاح صورت پذیرد و لانه گزینی هم اتفاق بیفتد، پس از آن باید منتظر علائم بارداری باشید و می توانید نشانه های حضور و رشد فرزندتان را در وجود خود یافته و از داشتن او لذت ببرید، حتی اگر بعضی از این نشانه ها اذیت کننده باشند و دوران بارداری را برای شما کمی دشوارتر کنند. توجه کنید که نداشتن علائم بارداری نه تنها در هفته اول، بلکه تا هر زمانی نگران کننده نمی باشد. بسیاری از مادران بدون اینکه هیچ نشانه یا عوارضی داشته باشند به ماه پنجم یا ششم بارداری خود می رسند، نه حالت تهوع، نه تکرر ادرار، نه درد و حساسیت در پستان ها و نه هیچ نشانه ی دیگری. پس اگر پس از گذشت هفته های اول بارداری و مثبت شدن تست بارداریتان، همچنان هیچ علائمی نداشتید، نگران نباشید. سونوگرافی وضعیت سلامت جنین و شما را مشخص می کند.

رژیم غذایی مناسب در هفته ی اول بارداری

یکی از مواد معدنی که در زمان بارداری لازم است به آن توجه شود، آهن است. بسیاری از زنان ایرانی دچار فقر یا کمبود آهن هستند. کمبود آهن در بدن مادر باعث می شود اکسیژن و سایر مواد مغذی کمتر به جنین برسند. به همین دلیل لازم است که با مشورت پزشک، مکمل آهن مصرف کنید. قرص آهن نباید همزمان با کلسیم و یا کافئین مصرف بشود، و برای جذب بهتر، می توانید با مواد غذایی دارای ویتامین سی مثل پرتقال یا لیمو آن را مصرف کنید. امروزه استفاده از مکمل ید و فولیک به جای قرص اسید فولیک مرسوم بوده و مصرف آن برای جنین لازم است.

بهتر است پیش از اقدام به بارداری، یک چکاپ کامل انجام داده و میزان ذخیره ی ویتامین ها و مواد معدنی بدنتان را بررسی کنید. چنانچه بدن شما در هر کدام از این موارد دچار کمبود بود، پیش از باردار شدن یا همزمان با هفته ی اول بارداری شروع به مصرف مواد غذایی حاوی آن ویتامین یا ماده معدنی، و یا مکمل های مربوطه نمایید.

مصرف الکل از هفته ی اول بارداری ممنوع می باشد، زیرا مصرف الکل در مادر می تواند منجر به بروز اختلال بیش فعالی، ناتوانی در یادگیری، مشکلات رفتاری و … گردد. تا به امروز مصرف هیچ میزانی از الکل در دوران بارداری، ایمن شناخته نشده است.

اگر سیگاری هسنید هم، هفته ی اول بارداری، آخرین فرصت شما برای ترک سیگار است. زیرا طبق تحقیقات انجام شده، سیگار کشیدن در دوران بارداری خطر زایمان زودرس و وزن پایین نوزاد در زمان تولد را بالا می برد.

لازم است در دوران بارداری، و حتی پیش از آن، بطور روزانه مولتی ویتامین پری ناتال که مقدار ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک دارد مصرف گردد. با شروع بارداری و با مشورت پزشک می توانید میزان آن را تا ۶۰۰ میکروگرم افزایش دهید. مصرف روزانه ی این مولتی ویتامین می تواند باعث کاهش ۵۰ تا ۷۰ درصدی احتمال نقص لوله های عصبی بشود. مصرف فولیک اسید از یک سال قبل از یارداری تا شش ماهگی نیز، طبق تحقیقات انجام شده خطر زایمان زودرس را به مراتب پایین می آورد.

علاوه بر مطالب گفته شده، لازم است که بطور کلی از یک رژیم غذایی سالم و استاندارد پیروی کنید. بدن شما قرار است برای مدت نه ماه میزبان جنین بوده و تغذیه ی مناسبی برای او فراهم کند. بنابراین لازم است از بنیه و ذخیره ی خوبی برخوردار باشد.

یکی از علائمی که خصوصا در نیمه ی اول بارداری ظاهر می شود، احساس خستگی شدید است. در این دوره سرعت سوخت و ساز بدن بالا رفته و انرژی بیشتری مصرف می گردد. این احساس خستگی در نیمه ی دوم بارداری باید کاهش یابد، در غیر این صورت می تواند به دلیل کم خونی باشد که با تجویز پزشک و مصرف دارو برطرف می گردد. کمبود آهن در خانم های باردار، موضوع نگران کننده ای نیست، زیرا بیشتر از نیمی از خانم های باردار تا هفته بیست و هشتم بارداری درجه های متفاوتی از کم خونی را تجربه می کنند.

هفته اول بارداری دوقلویی

ممکن است علاقمند باشید که بارداری دوقلویی داشته باشید تا دو کودک شما همزمان باهم و در کنار هم بزرگ شوند. دلیل دوقلو شدن جنین ها، و به خصوص دوقلوهای همسان، داشتن ارث خانوادگی است. درمورد دوقلوهای ناهمسان نیز، آزاد شدن دو تخمک و بارور شدن آنها توسط دو اسپرم، باعث بارداری دوقلوهای ناهمسان می شود. یکی از راه های داشتن جنین های دو قلو، استفاده از داروهایی است که به شما کمک می کند تا تخمک های بیشتری آزاد کنید و در نتیجه صاحب فرزند دو یا چند قلو بشوید. مصرف این داروها در هفته ی اول بارداری می تواند منجر به بارداری چندقلو بشود، برای مصرف این داروها حتما با پزشک متخصص مشورت نمایید.