اقدامات اولیه درمان نازایی و ناباروری در مردان + دستورالعمل

پیش از آنکه بخواهیم درمان ناباروری را بررسی کنیم، باید تعریف درستی از نازایی و ناباروری داشته باشیم. پس از تشخیص نابارور بودن یک زوج، پزشک متخصص باید ابتدا علت ناباروری را شناسایی کرده، و سپس درمان های مناسب را پیشنهاد داده، و با مشورت زوج، بهترین روش درمانی را انتخاب کرده و اجرا کنند.

تعریف ناباروری چیست

چنانچه یک زوج، اقدام به بارداری نمایند و با وجود داشتن رابطه ی جنسی منظم و بدون پیشگیری، با گذشت یک سال، بارداری اتفاق نیفتد، گفته می شود زوج نابارور هستند. البته درمورد زوج هایی که سن خانم بالای ۳۵ سال باشد، این زمان به ۶ ماه و کمتر تقلیل می یابد. یعنی اگر زوجی بیشتر از ۳۵ سال سن دارند، پس از گذشت ۶ ماه اقدام به بارداری، و باردار نشدن، باید به پزشک متخصص مراجعه کنند.

اقدامات اولیه برای درمان ناباروری در مردان

پزشک متخصص ابتدا زن را معاینه، و آزمایش های لازم را بر روی او انجام می دهد. در مقاله ی "اقدامات اولیه درمان نازایی و ناباروری در زنان + دستورالعمل" راجع به درمان ناباروری در زنان کامل توضیح داده ایم.

اما اگر زن مشکلی نداشته باشد، پزشک به سراغ بررسی وضعیت مرد خواهد رفت. در این مقاله راجع به اقدامات لازم درصورت ناباروری مردان توضیح خواهیم داد.

در این مرحله پزشک آزمایش هایی را برای مرد تجویز می کند تا انجام شوند. اصطلاحا به این آزمایش ها، آزمایشهای ناباروری مردان می گویند.

معاینات فیزیکی

پیش از انجام آزمایش های ناباروری مردان، پزشک معاینات فیزیکی روی مرد انجام خواهد داد تا از سلامت دستگاه تناسلی اطمینان حاصل کند. علاوه بر این سوالاتی درمورد وضعیت سلامت او خواهد پرسید، از جمله داشتن اعتیاد به هر گونه مواد مخدر یا الکل، و همینطور بیماری های خاص.

آزمایش های ناباروری مردان

مرد نابارور باید به آزمایشگاه یا مراکز درمان ناباروری مراجعه نموده، و نمونه ی اسپرم را به آزمایشگاه تحویل دهد. معمولا نمونه گیری در خود آزمایشگاه انجام می شود. سپس متخصصان آزمایشگاه، نمونه ی اسپرم را از دو منظر کیفی و کمی بررسی می کنند تا دلیل ناباروری را بیایند.

ارزیابی کمی اسپرم

برای بررسی کمیت اسپرم، ویژگی های ظاهری نمونه اسپرم را مدنظر قرار می دهند. نمونه ای اسپرم سالم و مناسب، نمونه ای است که رنگ آن خاکستری مایل به سفید باشد، و حالت کدر و غیر شفاف داشته باشد. اگر رنگ نمونه ی اسپرم، قرمز خیلی روشن تا قهوه ای رنگ باشد، می تواند نشانه ی وجود خون در مایع منی باشد. همچنین رنگ زرد و بوی آمونیاک، می تواند نشان دهنده ی وجود ادرار در مایع منی، یرقان یا زردی، و یا مصرف داروهایی خاص باشد. وجود هرکدام از علائم ذکر شده باعث می شود، نمونه ی اسپرم، یک نمونه ی غیرطبیعی بوده و احتیاج به پیگیری بیشتر باشد.

ارزیابی کیفی اسپرم

برای ارزیابی کیفی نمونه ی اسپرم، باید تعداد اسپرم ها در هر انزال، و همینطور شکل و حرکت اسپرم ها مورد بررسی قرار گیرند. غلظت اسپرم، که به تعداد اسپرم ها در یک میلی لیتر مایع منی گفته می شود، بطور نرمال باید ۱۵ میلیون یا بیشتر در هر میلی لیتر از مایع منی باشد. اگر غلظت اسپرم از این مقدار کمتر باشد، نمونه غیرطبیعی بوده و باید پیگیری های لازم انجام شود.

علاوه بر غلظت اسپرم ها، تعداد کل اسپرم ها در هربار انزال نیز مورد بررسی قرار می گیرد، تعداد کل اسپرم ها در هر بار انزال باید حدود ۳۹ میلیون اسپرم یا بیشتر باشد، در صورتی که تعداد اسپرم ها از این مقدار کمتر باشد، نمونه ی فرد طبیعی نیست.

بررسی حرکت و شکل ظاهری اسپرم ها

در بررسی اسپرم ها، میزان حرکت و همینطور شکل ظاهری اسپرم ها نیز مورد توجه قرار می گیرند. حرکت کل اسپرم ها در نمونه، باید حدود ۴۰ درصد باشد، هر مقداری کمتر از این مقدار، می تواند نشان دهنده ی غیرطبیعی بودن نمونه ی اسپرم باشد. شکل ظاهری اسپرم ها نیز در سه ناحیه ی مجزای سر، گردن و دم مورد بررسی قرار می گیرد، در مجموع باید بیش از ۹۶ درصد اسپرم ها شکل ظاهری طبیعی داشته باشند، هر مقداری کمتر از ۹۶ درصد، می تواند نشان دهنده ی غیرطبیعی بودن نمونه باشد.

در مجموع با توجه به تحقیقات انجام شده، تعداد کل اسپرم ها در مایع منی، غلظت اسپرم ها، میزان حرکت و شکل ظاهری اسپرم ها در احتمال بارداری موفق زوجین تاثیر مستقیم دارد. در صورت غیرطبیعی بودن هر کدام از پارامترهای ذکر شده، باروری زوج دچار مشکل خواهد شد و نیاز به درمان خواهد بود. بنابراین اولین اقدام برای درمان ناباروری در آقایان بررسی سلامت اسپرم است. هرچند در درمان های جدید، بررسی سالم بودن ژنوم اسپرم که نیمی از ژنوم جنین را تشکیل خواهد داد، در اولویت قرار گرفته است.

عوامل موثر بر ناباروری مردان

یکی از دلایل ناباروری مردان، می تواند بیماری های عفونی بیضه ای و یا التهاب بیضه ها در زمان رشد مرد باشد، که می تواند منجر به اختلالات اسپرم شود که پیش تر به آنها اشاره کردیم. بنابراین حتما لازم است که کودکان پسر خود را در کودکی و در سنین رشد برای چک آپ پیش دکتر متخصص ببرید تا در بزرگسالی مشکلی برایشان پیش نیاید.

دلایل دیگری نیز ممکن است باعث ناباروری در آقایان بشود، از جمله انسداد یا گرفتگی لوله های خروج اسپرم، که این مشکل به دلایل مختلفی از جمله عوامل ارثی و مادرزادی، نقص ژنتیکی، و یا عفونت در مجاری ادراری و دستگاه تناسلی رخ می دهد.

یکی دیگر از دلایل ناباروری در آقایان نیز واریکوسل می باشد، در بیماری واریکوسل به دلیل گشاد شدن رگ های درون بیضه، کیفیت اسپرم ها افت می کند.

در نهایت، کم توانی جسمی و یا زود انزالی نیز می تواند منجر به ناباروری بشود.

درمان ناباروری آقایان

راه حل های اولیه برای درمان ناباروری آقایان، تغییر در سبک زندگی و تغذیه ای می باشد، برای نمونه منع مصرف سیگار، الکل و سایر دخانیات، ورزش، کاهش اضافه وزن، پرهیز از ایجاد حرارت در ناحیه ی اطراف بیضه، رعایت بهداشت برای جلوگیری از بروز عفونت و… 

کم کردن استرس و اضطراب نیز، تاثیر بسزایی در درمان ناباروری در آقایان دارد، و می تواند منجر به افزایش تولید اسپرم های باکیفیت بشود.

در مواردی که ناباروری با درمان های ذکر شده درمان نشود، و مشکل ناباروری به دلایل ژنتیک باشد، باید از روش های کمک باروری برای کاشت اسپرم استفاده کرد. به این معنی که اسپرم از از بیضه ی مرد برداشته شده، طی مراحلی شسته و تقویت می شود و سپس در رحم مادر قرار داده می شود. این روش در بیشتر موارد به بارداری موفق منجر می شود.