تغذیه قبل از IUI و در زمان بارداری

ناباروری یکی از مشکلاتی است که حدود یک پنجم زوج ها در ایران با آن روبرو هستند. امروزه روش های درمان ناباروری پیشرفت زیادی داشته اند، و بسیاری از زوج هایی که مبتلا به بیماری ناباروری می باشند، با استفاده از روش های درمانی یا روش های کمک باروری می توانند دارای فرزند بشوند. یکی از عوامل کمک کننده برای درمان ناباروری داشتن تغذیه ی صحیح زوجین است.

تغذیه مناسب مردان قبل از IUI

اگر تعداد اسپرم های موجود در هر میلی لیتر از مایع منی، از ۱۵ تا ۲۰ میلیون کمتر باشد. یا به عبارتی تعداد اسپرم های موجود در کل مایع منی کمتر از ۳۹ میلیون باشد، گفته می شود مرد نابارور است. ناباروری در مردان به دلایل مختلفی، از جمله تعداد کم اسپرم ها، و یا کیفیت پایین اسپرم ها اتفاق می افتد. در این موارد از روش های کمک باروری از جمله آی یو آی IUI برای درمان ناباروری استفاده می شود. در روش IUI اسپرم های شسته شده و منتخب، به داخل رحم تزریق می شوند.

از چه مدت قبل باید رژیم غذایی مناسب برای IUI را شروع کرد

اسپرم ها در یک دوره ی حدودا ۷۴ روزه تولید می شوند. بنابراین بهتر است در مدت زمانی بیشتر از ۷۴ قبل از انجام عمل IUI رژیم غذایی مناسب را آغاز کنید تا اسپرم هایی با کیفیت و سالم برای تزریق به داخل رحم داشته باشید. 

همانطور که پیشتر هم اشاره کردیم، داشتن تغذیه ی مناسب، تاثیر زیادی بر کیفیت و تعداد، و تحرک اسپرم های تولید شده خواهد داشت. 

در نتیجه، اگر قصد بارداری به روش IUI را دارید، حتما پیش از یا همزمان با ورود به پروسه ی درمان، نکات تغذیه ای را در نظر بگیرید، تا احتمال موفقیت شما به مقدار قابل توجهی افزایش پیدا کند.

رسیدن به وزن متعادل

اضافه وزن، و به خصوص چاقی در ناحیه ی شکم، بصورت مستقیم و یا غیر مستقیم، تاثیر منفی بر روی تعداد و کیفیت اسپرم ها می گذارد. بطور کلی، چاقی یک عامل التهابی است که می تواند اسپرم ها را تحت تاثیر قرار دهد.

ممکن است افرادی باشند، که در ظاهر، اندام متناسب و وزن سالمی داشته باشند، اما نوع تغذیه ی آنها مناسب نبوده، و به مقدار کافی از آنتی اکسیدان ها و ریزمغذی ها در رژیم غذایی خود استفاده نکنند، و این امر باعث افت کیفیت اسپرم ها و بروز مشکل ناباروری خواهد شد. 

گرفتن رژیم های غیر اصولی، با کاهش وزن سریع و ناگهانی، نیز می تواند باعث افت کیفیت اسپرم ها بشود، بنابراین لازم است که وزن از طریق یک رژیم استاندارد و اصولی و با سرعت متعادل، کاهش پیدا کند. می توانید از یک متخصص تغذیه کمک بگیرید تا به روش های مناسب و کاملا علمی به شما کمک کند.

استفاده از چربی های مناسب

برای کمک به باروری موفق، بیشتر از مقدار چربی مصرفی، نوع و ترکیبات چربی مصرفی شما اهمیت دارد و می تواند روی کیفیت اسپرم ها تاثیر منفی بگذارد.

غذاهایی مانند گوشت کبابی، سوسیس، کالباس، همبرگر، روغن های جامد گیاهی، کیک و شیرینی های کارخانه ای و … بر تعداد، کیفیت و تحرک اسپرم ها تاثیر بسیار بدی دارند، بنابراین در آغاز پروسه ی IUI باید این خوراکی ها را جایگزین کرده و تا حد امکان از آنها استفاده نکرد.

رژیم غذایی ناسالم که باعث افزایش کلسترول بشود، علاوه بر ایجاد مشکلات قلبی - عروقی بر روی بیضه ها و اسپرم ها نیز تاثیر منفی میگذارد.

استفاده از کربوهیدرات های سالم

یکی دیگر از مواد غذایی که می تواند تاثیر منفی بر روند تولید اسپرم بگذارد، منابع کربوهیدرات هستند. یکی از اجزای اصلی هر رژیم غذایی و از منابع اصلی تامین انرژی، کربوهیدرات است. درواقع در هر رژیم غذایی و در هر سنی، حدود ۵۰ درصد انرژی دریافتی فرد از منابع کربوهیدرات موجود در رژیم غذایی تامین می شود. بنابراین انتخاب کربوهیدرات مناسب در زمان IUI و پیش از آن، تاثیر قابل توجهی خواهد داشت.

شما می توانید کربوهیدرات های مفید و یا مضر را در رژیم غذایی خود بگنجانید. از جمله کربوهیدرات های مضر که تاثیر منفی بر روند تولید اسپرم، و کیفیت اسپرم ها دارند می توان به نان و آرد سفید، شیرینی، قند و شکر اشاره کرد. این نوع غذاها به این خاطر که به سرعت قند خون را بالا می برند، باید به مقدار خیلی محدود مصرف شوند و یا کلا مصرف نشوند.

عوامل اکسیداتیو

بهتر است پیش از انجام IUI مواد غذایی که حاوی عوامل اکسیداتیو هستند و می توانند رادیکال های آزاد ایچاد کنند در تغذیه آقایان محدود شوند. این نوع مواد غذایی نیاز به آنتی اکسیدان ها را در بدن بالا می برند.

عوامل اکسیداتیو بر آنزیم های بدن و غشاها تاثیر منفی گذاشته و باعث از بین رفتن آنها می شوند، در نتیجه عملکرد سلول ها را مختل می کنند و آنها را از بین می برند. از عواملی که استرس اکسیداتیو را زیاد می کنند می توان به بالا رفتن سن، مصرف سیگار و سایر دخانیات، مصرف الکل و استروئیدهای آنابولیک (مخصوص ورزشکاران) اشاره کرد.

از آثار مخرب عوامل اکسیداتیو می توان به این نکته اشاره کرد که می تواند به DNA اسپرم ها حمله کرده و آن را از بین ببرد، که منجر به نازایی یا سقط خودبخودی جنین خواهد شد.

برای نمونه، گوشت های کباب شده بر روی ذغال، بخاطر کامل پخته نشدن و بودن در معرض ذغال، بر روی اسپرم ها تاثیر منفی خواهند داشت و عملکرد بیضه ها را مختل خواهند کرد. بنابراین سعی کنید از خوردت گوشت کباب شده بر روی ذغال پرهیز کنید.

چه مواد غذایی قبل از IUI مفید خواهد بود

• سبزیجات و میوه جات: بطور کلی خوردن میوه و سبزیجات در رژیم غذایی روزانه بسیار مفید خواهد بود. میوه ها و سبزیجاتی که دارای آنتی اکسیدان باشند و همینطور حاوی املاح و مواد معدنی ای که به افزایش کمیت و کیفیت اسپرم ها کمک می کنند، می توانند بسیار مفید باشند از جمله میوه های قرمز رنگ مثل توت فرنگی، گوجه فرنگی، انار، شاتوت، انگور قرمز و … موز، هویج، سیب، بروکلی و فلفل دلمه ای.
• دانه های خوراکی:از دانه های خوراکی مفید برای افزایش باروری آقایان می توان به تخمه کدو، تخمه آفتابگردان، دانه چیا و دانه کتان اشاره کرد. علاوه بر این جوانه ی عدس، و تخم مرغ هم به فرآیند تولید اسپرم کمک می کنند.
• لبنیات: بهتر است از لبنیات کم چرب استفاده شود، زیرا چربی موجود در لبنیات برای اسپرم ها و فرآیند تولید اسپرم مفید نیست.
• منابع چربی: بهتر است بجای استفاده از چربی های مضر، چربی های مفید مثل منابع اسیدهای چرب امگا ۳ مانند ماهی، گردو، دانه کتان و چیا و … را جایگزین نمایید.

مکمل های غذایی مفید قبل از IUI

• کلسیم: کلسیم یکی از مواد معدنی بسیار مفید و ضروری در فرآیند تولید اسپرم می باشد و باید حتما از طریق مواد غذایی و یا بصورت قرص های مکمل در رژیم غذایی گنجانده شود.
• سلنیوم: تحقیقات انجام شده نشان می دهد مصرف سلنیوم به تنهایی تاثیری در افزایش باروری آقایان ندارد، اما مصرف آن همراه با ویتامین A می تواند تاثیر بسزایی در افزایش باروری داشته باشد.
• کو آنزیم Q10: این ماده یک آنتی اکسیدان داخل سلولی است که هم بوسیله ی سلول های بدن ساخته می شود و هم از طریق منابع غذایی بدست می آید. تحقیقات مختلف نشان داده اند که کو آنزیم Q10 برای درمان ناباروری می تواند بسیار مفید باشد و فرآیند تولید اسپرم های باکیفیت را میسر کند. کو آنزیم Q10 در مواد غذایی مختلفی وجود دارد از جمله: پسته، بادام زمینی، گردو، کنجد، دانه سویا، انواع کلم ها از جمله گل کلم، کلم پیچ، کلم بروکلی و … هویج، ذرت، سیب، آناناس، سیب زمینی، سیر، ماهی ساردین، زیره سبز، تخم کتان، جو و شیرین بیان.
• درمورد مصرف کافئین و نوشیدنی های کافئین دار مثل قهوه و چای، مدارک ثابت شده ای وجود ندارد که تاثیر منفی آن بر فرآیند تولید اسپرم را نشان بدهد. اما ثابت شده است مصرف کافئین همراه با شکر، قطعا تاثیرات منفی بر روی اسپرم ها خواهد داشت.
• مواد شیمیایی و صنعتی، از جمله سموم کشاورزی، یا ظروف یک بار مصرف و همینطور تابه های تفلون، می تواند فرآیند تولید اسپرم را دچار اختلالاتی نماید.

تغذیه مناسب زنان قبل و در زمان انجام IUI

بطور کلی داشتن یک رژیم غذایی سالم و متنوع، می تواند تاثیر زیادی بر بارداری موفق داشته باشد. مصرف میوه ها و سبزیجات، منابع پروتئینی متنوع، مواد اولیه سالم و تازه، و غذاهایی که تازه پخته شده باشند به روند بارداری بسیار کمک خواهند کرد.

علاوه بر موارد گفته شده در بالا، بهتر است برخی مواد غذایی در زمان انجام IUI و سپس در زمان بارداری مصرف نشوند. در ادامه این مواد غذایی و دلیل منع مصرفشان را توضیح داده ایم:

برخی انواع پنیرها:

بعضی از انواع پنیرها، خصوصا پنیرهای نرمی که بصورت قالبی عرضه می شوند، برای مصرف در دوران بارداری مناسب نیستند. پنیرهای نرم و آبدار مثل گورگونزولا یا پنیر دانمارکی نیز بهتر است مصرف نشوند. این مدل پنیرها به این دلیل که داخل قالب تهیه می شوند، احتمال وجود باکتری لیستریا در آنها بالاست. باکتری لیستریا، می تواند برای جنین مضر باشد و به آن صدمه برساند.

پنیرهایی که آب کمتری دارند و جنس سفت تری دارند مثل پنیر های چدار، پارمسان و.. انتخاب های بهتری هستند. این پنیرها حتی اگر از شیر غیر پاستوریزه تهیه شده باشند، کم خطرتر هستند. زیرا میزان آب کمتری دارند، و باکتری ها به همین دلیل کمتر امکان رشد در آنها را دارند.

پنیرهای دیگری مثل پنیر خامه ای، هالومی، موزارلا و پنیر بز نیز، منع مصرف ندارند و می توانند در دوران بارداری مصرف شوند.

تخم مرغ کامل پخته نشده

در زمان اقدام برای بارداری توسط IUI و پس از آن، سعی کنید تخم مرغ را بصورت کاملا پخته شده مصرف کنید، به شکلی که سفیده و زرده بطور کامل سفت و پخته شده باشند. تخم مرغ خام یا نیم پز می تواند داراری سم غذایی سالمونلا باشد که بسیار خطرناک و کشنده است.

اگر بنا بهر دلیلی می خواهید از تخم مرغ نیم پز استفاده کنید، دقت کنید که حتما از تخم مرغ پاستوریزه استفاده کنید و تخم مرغمورد نظر کثیف و یا شکسته نباشد.

گوشت نیم پز یا خام

هر نوع از گوشتی که مصرف می کنید، دقت کنید که حرارت و بخار به تمام نقاط آن رسیده باشد، و هیچ کجای گوشت به رنگ صورتی نبوده یا خون در آن دیده نشود. انواع دیگر گوشت مثل گوشت مرغ، سوسیس، همبرگر یا هر نوع گوشت دیگری نیز باید بصورت کاملا پخته مصرف شود.

گوشت خام یا نیم پز ممکن است دارای توکسوپلاسموز باشد، که عفونت ناشی از یک انگل است و در آب، خاک یا گوشت خام ناسالم دیده می شود.

جگر

هر ماده غذایی که شامل جگر باشد، یا در تهیه ی آن از جگر استقاده شده باشد، مثل سوسیس، کالباس و … نباید مصرف شود. جگر به دلیل دارا بودن مقادیر زیادی ویتامین می تواند برای جنین مضر باشد.

ویتامین A

داروهای مکمل حاوی ویتامین A، مثل مولتی ویتامین ها، مکمل های روغن ماهی، یا سایر مکمل ها می توانند مضر باشند و بهتر است در این دوران از آنها استفاده نشود.

ماهی

مصرف ماهی در دوران بارداری، بع دلیل داشتن پروتئین و امگا ۳ بسیار مفید و حتی ضروری است. اما لازم است ماهی هایی انتخاب شوند که مقدار جیوه موجود در آنها بسیار پایین باشد. ماهی هایی مثل کوسه، و یا شمشیر ماهی را هر دو هفته یک بار، بیشتر مصرف نکنید، و اگر یکی از آنها را استفاده کردید، دیگری را هم تا دو هفته ی دیگر مصرف نکنید.

بادام زمینی

مصرف بادام زمینی در طول دوران بارداری منعی ندارد و می توانید از آن استفاده کنید، مگر اینکه به بادام زمینی حساسیت داشته باشید و یا پزشک به دلیلی شما را از خوردن بادام زمینی منع کند.

سالادهای آماده

از خوردن سالادهایی که از نحوه ی شستن سبزیجات آن مطلع نیستید اجتناب کنید. سالادهای آماده، یا سالادهایی که در رستوران سرو می شوند، درصورت خوب شسته نشدن و یا ضدعفونی نکردن، می تواند باعث ابتلا به باکتری لیستریا شود.

شیر پاستوریزه نشده

بهتر است که فقط از شیر پاستوریزه شده استفاده کنید. درصورتیکه شیر پاستوریزه در دسترس شما نیست، شیر غیر پاستوریزه را ابتدا بطور کامل جوشانده و سپس مصرف کنید. از خوردن شیری که مستقیم از گوسفند، گاو و یا بز گرفته شده و فرآیند پاستوریزه کردن روی آن انجام نشده خودداری کنید، و مصرف محصولاتی که از این نوع شیرها تولید شده نیز توصیه نمی شود.

در دوران اقدام به بارداری و بارداری، بهتر است از خوردن خامه نیز خودداری کنید. زیرا ممکن است باعث ابتلا به باکتری لیستریا باشد.

سوشی

خوردن غذاهای دریایی سرد مثل صدف خام، سوشی که حاوی ماهی خام باشد، ساشیمی، غذاهای دریایی آماده و دودی، در دوران بارداری توصیه نمی شود، زیرا حطر ابتلا به باکتری لیستریا را به همراه دارد.

اگر دوست دارید سوشی بخورید، حتما اطمینان حاصل کنید که از مواد غذایی پخته در داخل آن استفاده شده است، بهتر است سوشی هایی را نتخاب کنید که حاوی این مواد غذایی باشند: ماعی قرل آلا، میگو، خیار، آووکادو، گوشت کاملا پخته، تخم مرغ کاملا پخته.

بهتر است از گوشت های فرآوری شده و سرد مانند ماهی یا گوشت های دودی، ساندویچ های مرغ سرد و … استفاده نشود زیرا ممکن است باعث ابتلا به باکتری لیستریا، و یا توکسوپلاسموز بشوند.

الکل

مصرف هر نوع الکلی در دوران اقدام به بارداری از طریق IUI، در زمان بارداری، و پس از آن در دوران شیردهی ممنوع است و هیچ نوع نوشیدنی الکلی ای وجود ندارد که مصرف آن در این دوران کم خطر بوده قابل استفاده باشد.

کافئین

مصرف کافئین در دوران بارداری به هیچ وجه مفید نمی باشد، زیرا می تواند منجر به سقط جنین، وزن کم نوزاد و همینطور زایمان سخت بشود. کافئین بطور معمول در رژیم غذایی ما وجود دارد، قهوه، شکلات و چای حاوی مقادیر قابل توجهی کافئین هستند. همینطور برحی داروها مثل بعضی داروهای سرماخوردگی نیز کافئین دارند. حتما پیش از مصرف این داروها با دکتر خود مشورت کنید.

معمولا گفته نمی شود که مصرف کافئین را بطور کامل قطع کنید، بلکه باید مقدار مصرف آن را محدود کرده و به اندازه ی استاندارد مصرف کنید. بطور حدودی گفته می شود، روزانه ۳۰۰ میلی گرم کافئین در روز، برای دوران بارداری کافی است. در ادامه مقدار کافئین موجود در مواد غذایی را در اختیار شما قرار می دهیم:

• یک فنجان قهوه اسپرسو: ۱۴۵ میلی گرم
• یک فنجان قهوه فوری: ۶۰ تا ۸۰ میلی گرم
• یک فنجان قهوه فیلتری: ۶۰ تا ۱۲۰ میلی گرم
• یک فنجان چای: ۱۰ تا ۵۰ میلی گرم
• ۱۰۰ گرم شیر و شکلات: حدود ۲۰ میلی گرم

برای نمونه خوردن یک فنجان قهوه اسپرسو به همراه یک شکلات، حدود ۱۶۵ میلی گرم کافئین وارد بدن می کند. بنابراین بهتر است به همین مقدار کافئیم در روز بسنده کنید، یا در بعضی روزها به اندازه یک فنجان دیگر قهوه میل کنید. می توانید نوشیدنی هایی مثل آب، آب میوه و یا قهوه ی بدون کافئین را جایگزین کنید.

نوشابه های انرژی زا

معمولا توصیه می شود که از خوردن نوشابه های انرژی زا در دوران بارداری خودداری شود، زیرا مواد تشکیل دهنده ی آن برای زنان باردار مفید نیست و علاوه بر آن حاوی مقدار زیادی کافئین هستند.