دلایل نازایی بدون علت چیست؟

باردار شدن و والد شدن یکی از اتفاقات بسیار شیرین در زندگی هر زوج است. پزشکان متخصص از شروع رابطه بدون جلوگیری، زمان تقریبی یک سال را برای بارداری طبیعی می دانند و در این زمان بدون استفاده از تجویز هیچ گونه دارویی روند طبیعی بارداری را کنترل می نمایند.

گاهی زمان از یک سال می گذرد و بارداری صورت نمی گیرد و نازایی رخ میدهد، در این زمان پزشک متخصص اقدامات دیگری را در نظر می گیرد تا باروری صورت بگیرد. ما در این مقاله از بیماری نازایی سخن خواهیم گفت و دلایل نازایی بدون علت را مطرح خواهیم کرد و شما را به والد شدن فرا می خوانیم.

نازایی چگونه مشخص می شود؟ 

برای اقدام به بارداری بهتر است با نظر دکتر متخصص زنان و زایمان پیش رفت، زیرا که حین اولین مراجعه پزشک متخصص شما را به انجام آزمایش خون، جهت بررسی از میزان سلامت بدن شما و همچنین انجام سونوگرافی جهت بررسی سلامت رحم و آمادگی رحم موظف خواهد کرد. همانطور که اشاره کردیم زمان یک سال یک روند طبیعی است، اما اگر زمان یک سال بدون جلوگیری گذشت و نتیجه ای حاصل نشد باید به بررسی تمام فاکتورهایی که منجر به بارداری می شود اقدام کرد.

برای بانوان عامل سن، بررسی منظم و یا نا منظم چرخه پریودی، بررسی وزن و میزان توده چربی در بدن، بررسی تخمدان ها، بررسی میزان سلامت رحم و لوله های رحمی، بررسی میزان هورمون های زنانه و مردانه، و عوامل کم شیوع تر مانند بررسی میزان مصرف دخانیات، استرس و اضطراب، انواع عفونت و باکتری ها باید پرداخت تا در صورت مشاهده آن ها ابتدا به رفع مشکل و برخوردار شدن از سلامت بدن رسید.

تمامی عوامل ذکر شده مانع از بارداری، و برطرف نکردن به موقع آن ها باعث نازایی خواهند شد و قطعا زمان بارداری را به تاخیر خواهند انداخت. برای بانوان اگر تمامی فاکتورهای سلامتی بدن انجام شد و مشکلی وجود نداشت در قدم بعد باید به بررسی سلامت آقایان پرداخت. این نکته را در نظر داشته باشید که نازایی فقط از سمت بانوان رخ نخواهد داد و آقایان نیز به نازایی مبتلا می شوند و حدود ۳۵% امکان دارد که ناباروری از سمت آقایان باشد.

برای تشخیص نازایی در آقایان به بررسی سن، بررسی دستگاه تناسلی، بررسی تعداد اسپرم ها، اندازه گیری سطح هورمون ها می پردازند. اگر تمامی آزمایشات انجام شده باشند اما همچنان علت نازایی در آقایان مشخص نشده باشد، پزشک متخصص به تجویز انجام آزمایش ژنتیک خواهد پرداخت.

آزمایش ژنتیک مشخص می کند که چه میزان از کروموزوم های فرد طبیعی است و آیا این مشکل از والد به ارث رسیده است و همچنین به فرزندان خود به ارث خواهد رسید؟ اگر تمامی بررسی ها در زوج انجام شد و هر دو از فاکتورهای سلامتی لازم برخوردار باشند و همچنان بارداری رخ ندهد به بررسی نازایی بدون علت باید پرداخت.

دلایل نازایی بدون علت چیست؟

نازایی بدون علت در هر ۴ زوج یک زوج ممکن است به آن مبتلا باشد. در این حالت تخمک گذاری به صورت منظم و با کیفیت انجام می گیرد، هیچ نوع چسبندگی و یا آسیب در لوله ها مشاهده نمی شود، عفونت و باکتری در رحم وجود ندارد و همچنین در آقایان تولید اسپرم به صورت نرمال وجود دارد، و نتیجه تمامی آزمایشات مثبت و نشان دهنده سلامت زوج می باشد، در این صورت پزشکان عدم باروری را نازایی بدون علت مطرح می کنند.

نازایی بدون علت به این معنی نیست که اصلا عمل بارداری و فرزندآوری انجام نخواهد گرفت. با گسترش علم و پزشکی نازایی بدون علت هم قابل درمان است. از جمله دلایل دیگری که می توان برای نازایی بدون علت نام برد مواردی مانند:

سندرم فولیکول پاره نشده: سندرم فولیکول پاره نشده یا به اصطلاح پزشکی لوتئینیزه به این علت ایجاد می شود که تخمک در زمان مناسب به وجود می آید و بالغ می شود اما فولیکول هایی که درون تخمک وجود دارد و رشد یافته است برای آزاد سازی تخمک پاره نمی شوند و به یک جسم متمایل به رنگ زرد تبدیل می شوند. در چنین شرایطی تخمک ها در جسم زرد گیر می افتند و در نتیجه تخمکی آزاد نمی شود و عمل بارداری شکل نمی گیرد.

تخمک های ناهنجار: در این تداخل تخمک وجود دارد اما بصورت غیر طبیعی و ناهنجار هستند، این تخمک ها دارای ناهنجاری های کروموزومی می باشند که مانع از بارداری می شوند.

غیر طبیعی بودن رحم: طبیعی نبودن پوشش داخلی رحم یا به اصطلاح پزشکی آندومتر باعث نازایی و تاخیر در بارداری می شود. بایک سونوگرافی واژینال تجویز شده از سمت پزشک متخصص، وی به مشاهده ضخامت شدید رحم و یا نازکی بیش از حد رحم می رسد، و هر دو نوع غیر طبیعی بودن آندومتر مانع از لانه گزینی می شود. 

عفونت و باکتری های غیر قابل مشاهده: در زمینه بحث عفونت ها، بخشی از عفونت و باکتری ها با آزمایش و سونوگرافی قابل مشاهده و سریعا قابل درمان می باشند، اما گاهی عفونت و باکتری هایی وجود دارد که ناشناخته و غیر قابل مشاهده در آزمایش و سونوگرافی می باشند. از این عفونت های مرموز می توان به کلامیدیا اشاره کرد که به علت میزان تعداد کم آن ها در بدن مشخص نمی شوند، به همین علت پزشکان متخصص به علم اعتماد کرده و یک دوره درمان آنتی بیوتیک را شروع می کنند تا تمامی عفونت های قابل مشاهده و یا غیر قابل مشاهده ریشه کن شوند و بارداری صورت پذیرد.

بیماری های زمینه ای: بیماری های زمینه ای که به موقع تشخیص داده نشده اند ممکن است باعث نازایی بدون علت بشوند.

عدم توانایی اسپرم آقایان در ورود به تخمک: زمانی این اتفاق رخ می دهد که طی آزمایشات انجام گرفته از سمت آقایان تعداد زیادی اسپرم وجود دارد و به صورت طبیعی و نرمال قابل ارزیابی می باشند، اما اسپرم قادر به ورود در تخمک نمی باشد و در نتیجه باروری رخ نمی دهد. در چنین شرایطی اگر داروهای تجویز شده هم کمکی به توانا شدن و قدرت اسپرم نکنند از روش اسپرم اهدایی و لقاح خارج از رحم در پایان دادن به نازایی استفاده می شود.

دلایل سیستم ایمنی بدن: سیستم ایمنی بدن بعضی از بانوان به دریافت اسپرم یک واکنش منفی نشان می دهد و این امر باعث تداخل یافتن سلول های اسپرم و چسبندگی اسپرم ها و در نهایت از بین رفتن اسپرم می شود و از لانه گزینی جنین جلوگیری می کند.

عوامل روان شناختی: عوامل روان شناختی مانند: بالا بودن استرس، تنش و مشکلات به وجود آمده در زندگی زوج ها بر اثر عدم باروری و نازایی و افسردگی های شدید در تنظیم هورمون ها  و به تاخیر انداختن روند طبیعی چرخه بارداری اثر گذار می باشند.

همانطور که بیان کردیم با گسترش علم و به روز شدن دانش پزشکی، کاهش نازایی در ایران روندی بسیار موفق را پشت سر گذرانده است به طوری که با انجام روش های درمان تحت نظر دکتر متخصص قطعا بارداری رخ خواهد داد.

چه درمان هایی برای نازایی بدون علت وجود دارند؟ 

به یاد داشته باشید نخستین قدم برای پیدا کردن مناسب ترین روش درمان، پیدا کردن علت اصلی نازایی است. درمان هایی که برای زوجین که دچار به نازایی بدون علت می باشند به چند دسته تقسیم می شوند از جمله:

درمان با استفاده از داروهای تحریک کننده تخمدان: در این درمان با تجویز داروهای هورمونی و یا داروهای تحریک کننده فولیکول، در نمونه های داخلی و خارجی و بنا بر صلاحدید پزشک متخصص تجویز می شوند.

جراحی: هنگامی که در بانوان لوله های رحم بسته شده باشند و یا دچار چسبندگی بسیار بالا و دارای مشکلات فیبروئید و یا کیست های تخمدانی باشند پزشکان متخصص با استفاده از عمل جراحی لاپاراسکوپی مشکلات را رفع و به ترمیم رحم می پردازند و باعث سلامت رحم و باروری آن می شوند.

درمان تلقیح: در صورت بررسی آزمایشات هر زوج و برخوردار بودن سلامت بدن هر زوج، با استفاده از درمان تلقیح داخلی رحم و یا به اصطلاح IUI به نازایی بدون علت می توان پایان داد. روش تلقیح آسانترین روش شروع بارداری است، به این صورت است اسپرم شسته و به رحم در زمان تخمک گذاری هدایت می شود. احتمال موفقیت در روش تلقیح حدودا ۳۰% می باشد و با استفاده از داروهای تجویزی مکمل این اقدام احتمال باروری افزایش نیز پیدا می کند. در این روش امکان دوقلو زایی و یا چند قلو زایی بسیار بالا می باشد.   

درمان لقاح آزمایشگاهی: درمان لقاح آزمایشگاهی را IVF می نامند. این روش حدود چهار الی شش هفته به زمان نیاز دارد، به این صورت است که تخمدان زن با داروهای تجویزی خاصی تحریک می شوند و به جمع آوری تخمک می پردازند و یا یک هورمون مصنوعی مانند هورمون لوپرولاید تجویز می شود، هورمون لوپرولاید باعث جلوگیری از آزادسازی زود هنگام تخمک می شود. سپس با انجام سونوگرافی رحم رشد فولیکول را بررسی می کنند و اگر فولیکول ها به اندازه کافی آماده شدند و رشد پیدا کردند پزشک متخصص با تجویز داروی تزریقی، که باعث بلوغ تخمک ها و آمادگی تخمک ها می شود، با انجام اقداماتی اسپرم به تخمک هدایت می شود و تخمک های بارور شده تکثیر پیدا می کنند. زمانی که لقاح صورت بگیرید و جنین تشکیل شود آن ها را در رحم جای می دهند. 

کلام خلاصه کنیم، همانطور که ذکر کردیم نا گسترش علم و پزشکی نازایی در ایران رو به کاهش و محو شدن است. اگر در حال اقدام هستید و یا تحت درمان، بدانید پزشکان متخصص بنا بر عهد دیرینه خود در تمام لحظات کنار شما هستند و به شما در باروری کمک خواهند کرد، تمام افکار منفی را برای خود از بین ببرید و مثبت فکر کنید، انرژی های خوب را برای خود فرا بخوانید و رویا پردازی کنید، باید بدانید یک روز مجبور به آزمایش خون می شوید و به اصطلاح با بتای مشکوک به بارداری مواجه خواهید شد، و پزشک متخصص مجدد آزمایش را تکرار می کند و مشاهده خواهید کرد عدد بتا افزایش یافته است و شما وارد دنیای حاملگی شده اید. حال که روند بارداری و لقاح صورت گرفته است شما مجبور به رعایت باید ها و نباید های بارداری هستید. والدین عزیز با ما همچنان همراه باشید.

باید ها و نباید های بارداری

در بحث بارداری و مراقبت های آن باید به نکات ضروری که باعث یک حاملگی سالم و تولد یک نوزاد سالم می شود توجه کرد از جمله:

تشکیل پرونده: در اولین قدم به تشکیل پرونده بارداری تحت نظر دکتر زنان و زایمان بپردازید، دکتر متخصص با تکمیل کامل از شرح حال شما که شامل داروهای مصرف شده، نظم عادت ماهانه، سابقه سقط، روش پیشگیری، بیماری های فعلی و یا قبلی، به تشکیل پرونده می پردازد و طی آزمایشات و سونوگرافی های تجویز شده به تعیین سن بارداری، تاریخ زایمان، و بررسی وزن و فشار خون و سنجیدن صدای قلب جنین و ریتم آن، که نشان دهنده سلامت جنین است می پردازد.

سپس با آزمایشات غربالگری مواجه خواهید شد. آزمایشات غربالگری نشان دهنده سلامت جنین و همچنین نقص ها و اختلالات کروموزومی می باشد، مرحله اولیه غربالگری در ۱۲ هفتگی صورت می گیرد. در دوران حاملگی علاوه بر آزمایش های تجویز شده سونوگرافی نیز برای نشان دادن سلامت جنین صورت می گیرد. حداکثر ۴ مرتبه سونوگرافی لازم می باشد. اولین سونوگرافی در هفته های اول بارداری صورت می گیرد، در شش الی هفت هفتگی شما موظف به انجام سونوگرافی و مشاهده تشکیل قلب جنین می باشید. جنسیت نیز در سونوگرافی قابل تشخیص است.

تعذیه: تغذیه مادر یکی از مهمترین نکات بارداری می باشد. در مدت نه ماه از بارداری باید از تمام مواد غذایی که دارای ارزش بالایی از ویتامین ها وپروتئین ها می باشند استفاده کرد تا نیازهای مادر و رشد جنین برطرف شود. بیاد داشته باشید بهتر خوردن به معنای بیشتر خوردن نیست، مصرف مواد غذایی باکیفیت و اعتدال در خوردن برای مادر و جنین توصیه خواهند شد. متعادل بودن مواد غذایی به معنای استفاده از مقادیر کافی است و چه بهتر که در مصرف متعادل از تنوع غذایی نیز بهره مند شوید. بیاد داشته باشید که حجم زیاد از مواد غذایی فقط باعث افزایش وزن مادر می شود و باعث تولد نوزادی با وزن زیاد نخواهد شد. از مهمترین گروه های غذایی در باردای می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مجموعه نان و غلات: انواع متنوع نان و غلات انرژی مورد نیاز را برطرف می کنند. در مصرف نان، نان های سبوس دار مانند نان سنگک و یا بربری توصیه می شود. مصرف حبوبات با برنج و ترکیب هر دو نوع آن ها بهتر است زیرا که پروتئین زیادتری را به بدن میرساند مانند عدس پلو. در مصرف برنج زیاده روی نکنید زیرا که باعث افزایش مادر خواهد شد.

مجموعه میوه ها و سبزیجات: این گروه به تامین انواع ویتامین ها و املاح معدنی می پردازند، همچنین دارای فیبر بسیار بالا هستند که از ابتلا به یبوست جلوگیری می کنند. میتوان در طول روز به طور معمول ۳ و یا ۴ واحد از میوه های متنوع را مصرف کرد. سبزیجات ها مانند هویج، سیب زمینی، قارچ و غیره بسیار مفید می باشند، به خصوص سبزیجات دارای برگ تیره که منابع فراوانی از ویتامین و آهن را شامل می شوند.

مجموعه لبنیات: لبنیات به عنوان اصلی ترین منبع کلسیم است، چه برای سلامت استخوان های مادر و چه برای تشکیل استخوان بندی قوی جنین بسیار مفید است. مصرف ۳ و یا ۴ وعده از کلسیم توصیه می شود. بعضی افراد تحمل لاکتوز شیر را ندارند و دچار معده درد و نفخ شدید می شوند. این افراد ماست، پنیر کم چرب و کشک را جایگزین شیر نمایند. در استفاده از کشک حتما نوع پاستوریزه آن مصرف شود.

مجموعه حبوبات و مغزها: حبوبات و مغزها سرشار از مواد پروتئینی و آهن و روی می باشند. میزان مصرف آن ها نیز ۳ و یا ۴ سهم است. این میزان سهم به معنای حجمی متعادل از نیم لیوان حبوبات و یا نیم لیوان آجیل را می باشد.

مجموعه گوشت و مرغ و تخم مرغ و ماهی: این گروه نیز سرشار از مواد ویتامین و پروتئین و آهن است. نصف لیوان گوشت و یا مرغ در طول روز توصیه می شود. در مصرف گوشت و مرغ حتما به زمان پخت خوب آن ها دقت نمایید. مصرف ماهی سه وعده در هفته مناسب است. از خوردن تخم مرغ به صورت نیم پز خودداری شود.

علاوه بر مواد غذایی در این زمان مکمل های بارداری تجویز می شوند که شامل قرص فولیک اسید، که بهتر است قبل از بارداری مصرف آن را شروع کرد. قرص آهن که از پایان ماه چهارم بارداری تجویز و تا سه ماه بعد از زایمان نیز توصیه می شود. قرص مولتی ویتامین که از هفته ۱۶ بارداری مادر موظف به استفاده از روزانه آن می باشد. البته این نکته حائز اهمیت است که این قرص برای بعضی افراد باعث افزایش وزن می شود و دکتر متخصص دوز تجویزی آن را بنا به صلاحدید خود کم می کند. از مصرف زیاد قندها و چربی ها جلوگیری شود. نمک مصرفی در تهیه غذا باید بسیار کم و از نوع ید دار باشد. مصرف غذاهای بیرونی و فست فود و کنسروی را بسیار کاهش دهید.

رابطه جنسی: بارداری به معنای پایان رابطه جنسی برای زوج ها نخواهد بود. اگر به صورت طبیعی و نرمال عمل باروری شکل گرفته باشد رابطه جنسی هیچ ایرادی نخواهد داشت، اما اگر در تشکیل باروری تحت درمان بوده اید و یا دچار مشکلات سقط و یا لکه بینی هستید، توصیه پزشک به کم و یا قطع آن در سه ماهه اول بارداری وجود دارد.

ورزش: ورزش و تحرک کافی برای سلامت مادر مفید است، اما منظور از ورزش فعالیت های سبک بدنی مانند پیاده روی و یا ورزش یوگا است. در ورزش و انجام حرکات ورزشی حتما با نظر پزشک متخصص پیش بروید و اگر مجاز به انجام ورزش شده اید از یک متخصص و مربی ورزشی راهنمایی بگیرید، زیرا بعضی حرکات ورزشی باعث آسیب به جنین و زایمان زودرس خواهند شد. در حین ورزش از مصرف مایعات غافل نشوید. اما اگر خونریزی و یا سقط و مشکلات دیگری در سلامتی وجود داشته باشد بنا به تجویز پزشک مادر منع به ورزش می شود. در زایمان به روش طبیعی توصیه پزشک متخصص در هفته های پایانی بارداری پیاده روی طولانی مدت برای افزایش آمادگی بدن مادر و راحت شدن زایمان طبیعی می باشد.

سخن پایانی

بارداری به صورت نرمال تا مدت زمان یک سال، بدون استفاده از جلوگیری طبیعی است. اما اگر یک سال نتیجه ای حاصل نشد بهتر است تحت نظر دکتر متخصص به انجام آزمایشات و سونوگرافی های تجویزی برای هر زوج (زن و مرد) پرداخت. در مردان نیز عمل نازایی رخ می دهد. نازایی بدون علت به علت سندرم فولیکول پاره نشده، تخمک های ناهنجار، غیر طبیعی بودن رحم، عفونت و باکتری های غیر قابل مشاهده، بیماری های زمینه ای، عدم توانایی اسپرم آقایان در ورود به تخمک، دلایل سیستم ایمنی بدن، عوامل روان شناختی رخ می دهد.

گاهی تمام آزمایشات نشان دهنده سلامت بدن زوج می باشد و بارداری رخ نمی دهد در این صورت به نازایی بدون علت فکر می شود. اگر نازایی تشخیص داده شد، با استفاده از دارو درمانی و یا سایر درمان ها مانند IUI و یا IVF کمک به درمان نازایی و افزایش باروری خواهد شد. نازایی چه بی علت چه با علت قابل درمان است. استرس و عوامل استرس زا را از خود دور کنید، بیاد داشته باشید انرژی مثبت و افکار خوب باعث هر آنچه می شود که شما خواهان آن هستید و سرانجام بی بی چک مثبت و بتای مثبت یعنی سلام بر دنیای مادر شدن.

در این زمان از انجام آزمایشات و سونوگرافی و ویزیت با پزشک متخصص غافل نشوید، اصول صحیح تغذیه را در نظر داشته باشید و مواد غذایی با کیفیت و سرشار از ویتامین، پروتئین، آهن و کلسیم را در سبد غذایی خود قرار دهید.

روابط جنسی در صورت طبیعی رخ دادن بارداری منعی ندارد اما اگر با استفاده از درمان بارداری صورت گرفته است و امکان سقط و لکه بینی وجود داشته باشد رابطه جنسی توصیه نمی شود، اگر پزشک متخصص اجازه به ورزش داد به انجام فعالیت های بدنی سبک بپردازید. در زمان بارداری خود به تفریح و گردش بپردازید، با همسر و دوستان خود وقت بگذرانید.

سرانجام لحظه تولد دلبند شما، همان روزی است که هیچ گاه از یاد نخواهد رفت و قطعا جنگیدن برای بدست آوردن با ارزش ترین دارایی زندگی هر زوج بسیار با ارزش است. جان کلام والد شدن و در آغوش گرفتن فرشته های بی بال بر شما مبارک.