بهترین آمپول، قرص و رژیم تغذیه برای درمان ناباروری، نازایی زنان

یکی از جذاب ترین تجربه هایی که تمام زوج های جوان به دنبال آن هستند، تجربه داشتن بچه است. اما برخی از زوج ها علی رغم تلاش فراوان نمی توانند به این تجربه شیرین دست یابند. پروسه بارداری بسیار پیچیده است به همین دلیل نمی توان خیلی زود در خصوص ناباروری تصمیم گرفت. در واقع زمانی می توان زوجی را نابارور دانست که آنها به مدت یکسال رابطه حفاظت نشده داشته باشند.

همچنین رابطه آنها باید مستمر و بدون وقفه باشد. اگر شرایط ذکر شده برای زوجی وجود داشته باشد لازم است آنها به پزشک متخصص برای درمان ناباروری خود مراجعه کنند. لازم به ذکر است ناباروری دیگر در دسته بیماری های فاقد درمان قرار ندارد و می توان این نوید را داد که ناباروری دائمی به صورت کامل از بین رفته است.

بررسی علت های ناباروری در زنان

برای بررسی علت ناباروری مراجعه زن و مرد به پزشک متخصص الزامی است زیرا برخلاف باورهای رایج ناباروری محدود به زنان نیست و مردان نیز بنا به دلایلی می توانند نازایی را تجربه کنند. اما با باتوجه به اینکه دستگاه تولید مثل بانوان از پیچیدگی های بسیاری برخوردار است و نقش کلیدی را در باروری ایفا می کند در این بخش به علت های ناباروری زنان پرداخته شده است:

افزایش سن

هر چه سن باروری افزایش پیدا کند شانس بارداری نیز کاهش می یابد. علت این کاهش می تواند به کاهش کیفیت تخمک ها برگردد. نتایج تحقیقات مختلف به خوبی گویای این امر است که بیش از یک سوم زنان بالاتر از ۳۵ سال با مشکل در بارداری مواجه هستند. لازم به ذکر است افزایش سن تاثیر منفی را بر کروموزوم های جنین دارد و احتمال افزایش جهش ژنتیکی را افزایش می دهد. مطالب ذکر شده به معنای عدم قدرت باروری و یا رخ دادن  حتمی جهش ژنتیکی در فرزندان زنان سن بالا نیست بلکه تنها بازگو کننده احتمالاتی است که ممکن است رخ دهد.

اختلال در روند تخمک گذاری 

باروری در زنان وابستگی زیادی به روند تخمک گذاری دارد. بدن زنان زمانی آماده بارداری است که تخمک گذاری به صورت مرتب انجام شود. اختلال در روند تخمک گذاری به معنای عدم تخمک گذاری و یا تخمک گذاری در فواصل زمانی بسیار زیاد است. این مشکل یکی از دلایل اصلی ناباروری در زنان است به همین دلیل بعد از مراجعه به پزشک روند تخمک گذاری به صورت تخصصی مورد بررسی قرار می گیرد.

سندرم تخمدان پلی کیستیک

یکی از مشکلات متداول و فراگیر در بانوان تخمک پلی کیستیک است. این بیماری که با نام تنبلی تخمدان نیز شناخته می شود یکی از عواملی است که بر روند تخمک گذاری اثر منفی می گذارد. در این بیماری در اطراف تخمدان تعداد زیادی کیست های کوچک رشد می کند که موجب عدم تخمک گذاری تخمدان می شوند. از علائم این بیماری می توان به نامنظمی پریودی، ریزش مو، رویش موهای زائد، چاقی، ناباروری  و ... اشاره کرد.

علاوه بر موارد ذکر شده این بیماری به میزان انسولین خون نیز حساسیت بالایی دارد به همین دلیل در درمان ناباروری حاصل از تنبلی تخمدان از برخی از داروهای بیماران قندی همچون متفورمین استفاده می شود. 

نارسایی زودرس تخمدان

بیماریی نارسایی تخمک گذاری در اثر کاهش ذخیره تخمک ها در تخمدان رخ می دهد. این بیماری گاهی اوقات در اثر بیماری های خود ایمنی به وجود می آید اما نباید در این بین از اثر ژنتیک و یا عوارض شیمی درمان غافل شد. لازم به ذکر است نارسایی تخمدان امری متمایز از یائسگی زودرس است. در واقع یائسگی زودرس برخلاف نارسایی تخمدان غیر قابل درمان است.

مشکلات هورمونی

چرخه قاعدگی و روند تخمک گذاری توسط هورمون های بدن مدیریت می شوند به همین دلیل کوچکترین نوسانی در ترشح هورمون ها می تواند منجر به مشکلات ناباروری و بیماری های زنان شود. مشکلات هورمونی اصولا در اثر رخ دادن اختلال در عملکرد هیپوتالاموس و هیپوفیز به وجود می آید. اختلال عملکرد هیپوتالاموس منجر به کاهش سطح هورمون های گنادوتروپین می شود. این امر اثر منفی بر عملکرد هیپوفیز دارد. اختلال در عملکرد هیپوفیز با کاهش هورمون های  LH و FSH همراه است. این تغییرات، چرخه قاعدگی را متوقف و یا کند می کند.

گاهی اوقات ممکن است مشکلات هورمونی مستقیما به غده هیپوفیز مرتبط باشد. اختلال در عملکرد این غده میزان ترشح هورمون های LH و FSH را تغییر می دهد. این تغییرات از دلایل اصلی رخ دادن اختلالات هورمونی و در نتیجه ناباروری است. لازم به ذکر است عملکرد غده تیروئید و یا تغییر در سطح هورمون پرولاکتین نیز می تواند مشکلات هورمونی و ناباروری در زنان را رقم زند.

اختلالات مربوط به لوله های فالوپ

لوله های رحمی یا لوله فالوپ پل ارتباطی مابین تخمدان و رحم است. یعنی تخمک ها بعد از پشت سر گذاشتن مراحل رشد خود، به جای ورود مستقیم به رحم وارد لوله فالوپ می شوند. در سطح این لوله ها پرز هایی وجود دارد که منجر به حرکت تخمک ها می شود. حساسیت لوله های رحمی و یا فالوپ بسیار بالا است به همین دلیل در اثر کوچکترین عفونت و بیماری آسیب می بیند. آسیب دیدگی این لوله ها به معنای عدم انتقال تخمک به رحم و در نتیجه ناباروری است. به همین دلیل در درمان ناباروری حتما سلامت این لوله ها مورد بررسی قرار می گیرد.

آندومتریوز

بیماری آندومتریوز یکی دیگر از بیماری هایی است که می تواند روند بارداری را با مشکل مواجه کند. این بیماری زمانی رخ می دهد که بافت های داخل رحمی در منطقه ای خارج از رحم رشد کنند. احتمال رشد این بافت ها در سایر اعضای بدن نیز وجود دارد. رشد این بافت های زائد مانع از لانه گزینی تخمک می شود به همین دلیل افزایش تعداد آنها به معنای کاهش شانس بارداری است.

ناهنجاری ها و ضایعات رحمی

گاهی رحم جنین به صورت کامل رشد نمی کند و یا در اثر برخی از بیماری ها مشکلات و ناهنجاری هایی در رحم بانوان رخ می دهد. این قبیل مشکلات می توانند مانع از رخ دادن باروری طبیعی شوند. از جمله ناهنجاری ها و ضایعات رحمی می توان به رحم تک شاخ ، رحم دو شاخ، رحم دوگانه، رحم دارای سپتوم، رحم کمانی، پولیپ های رحمی و فیبروم ها  اشاره کرد. درمان ناباروری در اثر این ناهنجاری ها اگرچه پیچیده اما امکان پذیر است.

سبک زندگی و نوع تغذیه

سبک زندگی و نوع تغذیه اثر شگرفی را بر روی درمان باروری زنان و مردان دارد اما بسیاری از زوج ها آن را جدی نمی گیرند. قرارگیری در معرض آلودگی های زیست محیطی و برخی از مواد شیمیایی از مهمترین دلایل رخ دادن نازایی در زنان است. علاوه بر آن، سبک زندگی در عصر جدید سطح بالایی از استرس و تنش روحی را به همراه دارد. افزایش سطح استرس بر عملکرد تخمدان ها اثر منفی دارد.

تمامی موارد ذکر شده در کنار عادت های مخربی همچون مصرف دخانیات، نوشیدنی های الکلی و .... شانس باروری را کاهش می دهند. علاوه بر سبک زندگی نوع تغذیه و عادت های غذایی نیز می تواند منجر به ناباروری شود. مصرف غذاهای فست فودی، چرب، شیرین کننده های مصنوعی، مواد قندی و ... از دلایل اصلی رخ دادن نازایی است. بنابراین گاهی درمان ناباروری با تغییرات کوچکی در سبک زندگی امکان پذیر است.

آشنایی با آمپول های موثر در درمان  ناباروری

گنادوتروپین ها

برای درمان ناباروری بررسی سلامت محور های هیپوتالاموس، هیپوفیز و تخمدان دارای اهمیت بسیار زیادی است. همانگونه که گفته شد در برخی از زنان امکان مشکلات هورمونی در اثر اختلال عملکرد هیپوتالاموس یا هیپوفیز وجود دارد. در این صورت به صورت متداول از داروی کلومیفن استفاده می شود اما گاهی اوقات روند درمان با این دارو جوابگو نیست از این رو داروی گنادوتروپین های تزریقی جایگزین آن می شود زیرا این دارو  احتمال بارداری در یک سیکل را افزایش می دهد.

درمان ناباروری با گنادوتروپین به دو شکل صورت می گیرد. در حالت اول از داروی تولید شده از ادرار زنان یائسه (HMG ) استفاده می شود. داروهایی که به این شکل استخراج می شوند حاوی هورمون های تحریک کننده فولیکول (FSH) و هورمون جسم زرد (LH) هستند. شیوه مصرف آنها به صورت تزریقی است. بعد از اتمام دوره درمانی با روش HMG از داروهای استخراج شده از گنادوتروپین جفتی (HCG) استفاده می شود. تزریق این دو شکل از گنادوتروپین منجر به آزاد شدن تخمک های بالغ بیشتری می شود. بنابراین وجود یک اسپرم می تواند منجر به بارداری شود.

 گنادوتروپین های تزریقی استخراج شده از ادرار زنان یائسه شامل موارد زیر است:

• HMG  (منوتروپین): این دارو که از طریق تزریق عضلانی وارد بدن می شود در درمان ناباروری نقش مهمی را ایفا می کند زیرا در ترکیب آن از هورمون های مهم LH و FSH استفاده شده است.
•  Urofollitropin یا FSH ادراری: این فراورده نیز از ادرار زنان یائسه جدا و خالص سازی می شود با این تفاوت که میزان  LH در آن بسیار زیاد است. اصولا در درمان ناباروری تزریق زیر جلدی یا عضلانی این دارو تجویز می شود.
•  Recombinant FSH یا FSH نوترکیب  انسانی: در ترکیبات این دارو از فولیتروپین آلفا استفاده شده است. میزان ناخالصی LH در این دارو بسیار کم است. برای درمان ناباروری لازم است که این دارو به صورت زیر جلدی تزریق شود. لازم به ذکر است مقدار کم FSH این دارو، میزان حساسیت زایی آن را نسبت به دو داروی ذکر شده در بالا کاهش داده است.
• Lutropinα یا LH نوترکیب  انسانی: در ترکیبات این فراورده از ۷۵(IU) لوتروپین استفاده شده است.  متاسفانه این دارو در ایران یافت نمی شود اما به عنوان جایگزین HCG عرضه شده است. اثربخشی این دارو به اندازه LH است.

لازم است در تجویز گنادوتروپین سه پروتکل زیر مد نظر قرار گرفته شود: 

• روش دوز ثابت: در این مورد دارو به صورت روزانه تزریق می شود از این رو شانس چندقلوزایی را ۳۶ درصد افزایش می دهد. این در حالی است که در ۱۴ درصد بانوان منجر به تحریک بیش از اندازه تخمدان ها می شود.
• روش افزایش مرحله ای: در این روش تزریق، روند تزریق FSH به صورت مرحله ای صورت می گیرد به همین دلیل احتمال تحریک بیش از اندازه تخمدان ها بسیار پایین می آید.
• روش کاهش مرحله ای: این پروتکل کاملا مشابه فیزیولوژیک بدن رفتار می کند به این صورت که در ابتدای خونریزی ۱۵۰(IU) از FSH تزریق می شود. این روند تا مشاهده شدن  فولیکول غالب در سونوگرافی ادامه می یابد. سپس دوز تزریق تا زمان تزریق HCG کاهش می یابد.

تا به اینجا در خصوص داروهایی که تزریق آنها  منجر به رشد فولیکول های حاضر در تخمدان می شود، صحبت شد. این روند رشد در طی سونوگرافی ها به دقت مورد بررسی قرار می گیرند تا رشد آنها به ۱۶ تا ۱۸ میلی لیتر برسد. بعد از این مرحله نوبت به ایجاد پیک LH می رسد.

HCG گنادوتروپین های جنین انسانی است که بعد از تزریق HMG مورد استفاده قرار می گیرد. مصرف این دارو موجب می شود که تخمدان ۳۶ ساعت بعد تخمک گذاری کند. به این دلیل به این هورمون، هورمون حاملگی نیز گفته می شود زیرا تزریق آن از دلایل اصلی تخمک گذاری است. شیوه عملکرد این دارو به این شکل است که تزریق آن میزان ترشح LH  را افزایش می دهد.

از طرفی تعداد سلول های تکای تخمدان را نیز افزایش می دهد.  این دارو در مردان میزان تولید آندروژن (توسط بیضه ها) را افزایش می دهد. بنابراین این دارو را می توان در درمان ناباروری زنان و مردان موثر دانست. لازم به ذکر است استفاده از این دارو می تواند منجر به افسردگی، بی قراری، احساس درد در محل تزریق، بزرگ شدن پستان، کیست تخمدان و ... شود. در نهایت باید گفت این دارو حتما باید در زمان تعیین شده (ساعت و روز) تزریق شود.

اویترل

اویترل به عنوان فراورده  کوریونیک نوترکیب انسانی در جهت ایجاد تخمک گذاری و تسهیل فرایند بارداری مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از این دارو به صورت تزریقی است. تزریق به صورت زیر پوستی و در اطراف ناف صورت می گیرد. میزان استاندارد مصرف آن ۲۵۰ میکرو گرم است.

سوپرفکت

در اواخر سیکل قاعدگی، یعنی قبل از تحریک تخمدان ها، از داروی سوپرفکت استفاده می شود. این دارو آزاد کننده گنادوتروپین است. استفاده از این دارو منجر به غیر فعال شدن سیستم تولید مثل می شود در نتیجه بدن نسبت به داروهای تولید مثل پاسخ بهتری می دهد. استفاده از این دارو به صورت تزریق جلدی است. البته این دارو به صورت اسپری نیز یافت می شود. اسپری سوپرفکت در داخل بینی اسپری می شود.

شیوه عملکرد این دارو به این شکل است که تزریق آن مانع از ترشح زودرس هورمون LH می شود در نتیجه تخمک گذاری زودتر از موعد مقرر صورت نمی گیرد. تخمک گذاری زودرس یکی از عواملی است که سیکل درمان را با مشکل مواجه می کند. بنابراین می توان گفت تزریق سوپرفکت به متخصصان کمک می کند که فعالیت اندوکرین را در اختیار گیرند. بنابراین برای درمان ناباروری و افزایش شانس تخمک گذاری استفاده از این دارو موثر واقع می شود.

لازم به ذکر است از این دارو برای درمان اندومتریوز نیز استفاده می شود. در واقع مصرف این دارو میزان استروژن خون را کاهش می دهد. کاهش سطح استروژن خون  مانع از رشد بافت اندومتر می شود.

پروژسترون

بعد از تخمک گذاری و برای رشد و تقویت رویان لازم است که میزان هورمون پروژسترون خون افزایش یابد. در واقع پزشک معالج برای رشد کافی پوشش داخلی رحم اقدام به تجویز پروژسترون می کند. این دارو یک داروی کمکی در جهت تکمیل سیکل های درمان ناباروری است. بدن تمامی زنان به طور طبیعی اقدام به تولید و ترشح هورمون استروژن می کند. جسم زرد وظیفه تولید این هورمون را بر عهده دارد. هورمون پروژسترون به مخاط رحم کمک می کند که بتواند تخمک بارور شده را بپذیرد به همین دلیل کمبود آن موجب اختلال در باروری می شود.

با توجه به اینکه در حاملگی های طبیعی ترشح هورمون پروژسترون توسط جسم زرد تا چند هفته ادامه خواهد داشت پزشک موظف است تزریق مستمر هورمون پروژسترون را تا هفته دهم بارداری ادامه دهد. بعد از گذشت ده هفته جفت وظیفه تولید پروژسترون را بر عهده می گیرد. استفاده از پروژسترون به دو صورت تزریق و شیاف واژینال امکان پذیر است. تزریق این هورمون بهتر است به صورت عضلانی صورت گیرد.  

دکاپپتیل – دیفرلین

برای درمان ناباروری از داروی تزریقی دیگری به نام دکاپپتیل – دیفرلین استفاده می شود. این دارو روند فعالیت تخمک گذاری تخمدان ها را متوقف می کند. بنابراین لازم است به صورت ماهانه تزریق آن صورت گیرد تا چرخه قاعدگی بانوان متوقف شود.

آنتاگون و ستروتاید و Lupron

یکی دیگر از داروهای مورد استفاده در درمان ناباروری، آنتاگون و ستروتاید و Lupron است. این دارو ها به صورت جلدی تزریق می شوند و مانع از تخمک گذاری می شوند. در واقع زمانی که قرار است بارداری از طریق IVF صورت گیرد، عدم تخمک گذاری بسیار مهم است. این داروها که در رقابت با هورمون آزادکننده گنادوتروپین قرار دارند، به کنترل آزاد سازی هورمون محرک فولیکول و LH کمک می کنند.

آشنایی با قرص  های موثر در درمان ناباروری

در بخش قبل به تعدادی از آمپول های موثر بر درمان ناباروری اشاره شد. بدون شک درمان ناباروری تنها به وسیله ی آمپول ها صورت نمی گیرد و لازم است فرد نابارور از قرص های موثر نیز استفاده کند. در ادامه به برخی از این قرص ها اشاره می شود:

کلومیفن سیترات (کلومید، سروفن):

یکی از قدیمی ترین داروهایی که برای درمان ناباروری مورد استفاده قرار می گیرد، کلومیفن سیترات است. این دارو به افزایش رشد فولیکول های تخمدان کمک شایانی می کند. منظور از فولیکول های تخمدان محل رشد تخمک ها است. اصولا این دارو در طول سیکل قاعدگی و در روزهای ۷-۳ و یا ۹-۵ مورد استفاده قرار می گیرد.

رشد تخمک در فولیکول های تخمدان در گرو ترشح هورمون های محرک فولیکول یعنی  FSH است. بنابراین لازمه بلوغ و آزاد سازی تخمک ها وجود داشتن FSH به مقدار زیاد است. این هورمون توسط غده هیپوفیز ترشح می شود و لازمه ی ترشح آن هورمون های آزاد کننده گنادوتروپین است. کلومید موجود در این دارو به گیرنده های استروژن در مغز می پیوندد.

این پیوند موجب صدور این دستور به مغز می شود که مقدار استروژن خون کاهش یافته است و در نتیجه مغز اقدام به ترشح هورمون گنادوتروپین می کند. حاصل این چرخه، افزایش ترشح FSH توسط هیپوفیز و در نتیجه تحریک بیشتر رشد فولیکول است.

کلومید به صورت قرص در بازار موجود است به همین دلیل باید به زمان مصرف آنها دقت بسیاری شود زیرا روند تخمک گذاری دقیقا بین ۵ تا ۸ روز بعد از اتمام قرص صورت می گیرد. لازم به ذکر است که گاهی کلومید در سیکل تلقیح اسپرم به داخل رحم IUI به منظور تحریک تخمک گذاری، به همراه هورمون محرک فولیکول ، تجویز می شود.

شیوه استفاده از این قرص به این شکل است که بیمار به مدت ۵ روز در ماه از دارو استفاده می کند. اگر درمان ناباروری با موفقیت صورت نگیرد مراجعه به پزشک جهت تغییر شیوه درمان الزامی است.  

اگرچه کلومید سال های طولانی است که مورد استفاده قرار می گیرد و در دسته داروهای کم خطر قرار دارد اما استفاده از آن ممکن است عوارضی همچون درد شکم، برافروختگی، اختلال در بینای، کج خلقی و بزرگ شدن کیست تخمدان را  به همراه داشته باشد. لازم به ذکر است مصرف بیش از ۶ ماه این دارو برای بدن عوارض بیشتری به همراه داد.

در برخی از مواقع ممکن است این دارو منجر به چندقلوزایی شود. همچنین بهتر است افرادی که به کیست تخمدان، بیماری های کبدی، ضایعات رحمی، سندروم تحریک زیاد تخمدان، اندومتریوز شدید، درد شکم، اختلال در بینایی، سرگیجه و افسردگی مبتلا هستند، از مصرف این دارو خودداری کنند.

لتروزول(آناستروزول)

در درمان ناباروری از قرص لتروزول به عنوان جایگزین قرص کلومیفن در جهت تحریک تخمک گذاری استفاده می شود. این قرص علاوه بر اثرگذاری بیشتر، عوارض جانبی کمتری را به همراه دارد. همچنین  قرص لتروزول تعداد فولیکول های بالغ کمتری را نسبت به کلومیفن تولید می کند در نتیجه امکان چندقلوزایی در آن بسیار پایین تر است. قرص لتروزول در مقام مقایسه با لتروزول ضخامت بیشتر اندومتر را به همراه دارد. اما مصرف این دارو نیز ممکن است با عوارض جانبی همچون سردرد، بی خوابی، کمر درد، سرگیجه، خستگی، گرگرفتگی، تهوع، درد قفسه سینه، درد شکم و دردهای استخوانی همراه باشد.

مهار کننده آروماتاز

در درمان ناباروری، استفاده از مهار کننده آروماتاز موجب مهار میزان ترشح استروژن سیستمیک در نتیجه بالا رفتن میزان هورمون گنادوتروپین ها می شود. پس می توان گفت این مهار کننده  منجر به  رشد بیشتر فولیکول ها می شود.

لتروزول

همانگونه که گفته شد در درمان ناباروری بیشترین تمرکز بر روی تحریک تخمک گذاری است. یکی از قرص های متداول برای تحریک تخمک گذاری، لتروزول است. مصرف این دارو موجب می شود که اثر استروژن بر اندومتر به صورت آگونیستی باشد. یعنی با کاهش اثرات منفی استروژن به لقای تخمک ها کمک می کند.

همچنین این دارو افزایش ضخامت اندومتر را نیز به وجود می آورد. افزایش ضخامت اندومتر منجر به تقویت لانه گزینی جنین و افزایش شانس باروری می شود. با توجه به اینکه نیمه عمر این قرص بسیار کوتاه تر از کلومیفن است، شرایط تخمک گذاری ایجاد شده توسط آن بسیار بهتر است. همچنین مصرف لتروزول احتمال چندقلوزایی و تحریک بیش از حد تخمدان را کاهش می دهد. به طور کلی لتروزول و آناستروزول می توانند جایگزین های مناسبی برای کلومیفن باشند با این تفاوت که عوارض این دو قرص کمتر از کلومیفن است.

گنادوتروپین

بدن برای تحریک تخمدان ها در جهت تولید تخمک از هورمون محرک رشد فولیکول استفاده می کند. بنابراین می توان نقش این هورمون را بسیار حیاتی و ضروری دانست. در درمان ناباروری از هورمون های رشد فولیکول استفاده می شود. با توجه به اینکه بدن هر بیمار پاسخ متفاوتی را به این هورمون می دهد لازم است در طی روند درمان از طریق اولترا سونو و اندازه گیری سطح استرادیول میزان این هورمون کنترل شود.

از طریق سونوگرافی می توان تعداد و اندازه فولیکول ها را مشخص کرد. همچنین میزان استروژن بدن بیانگر رشد طبیعی فولیکول ها است. یعنی هر چه تعداد و اندازه فولیکول ها بیشتر باشد میزان ترشح استروژن نیز بیشتر خواهد بود. پس اندازه گیری میزان استروژن به تعیین دوز مناسب این دارو برای هر بیمار کمک شایانی می کند. 

سیکلوژست

یکی از هورمون های مهم و موثر بر بارداری، هورمون پروژسترون است. این هورمون نقش مهمی را در سیکل عادت ماهانه و مراحل اولیه حاملگی ایفا می کند. در نتیجه کنترل میزان تولید و ترشح پروژسترون می تواند بر چرخه بارداری اثر گذار باشد. در جهت حفظ تعادل هورمون های بدن از داروی سیکلوژست استفاده می شود.

این دارو به صورت خوراکی عرضه نمی شود بلکه به شکل شیاف در دسترس عموم مردم قرار گرفته است. پس شیوه استعمال سیکلوژست به صورت خارجی و از طریق واژن و یا مقعد است. برای راحتی استعمال این دارو، از نوعی چربی طبیعی استفاده شده است. این چربی منجر به لغزندگی شیاف پروژسترون و در نتیجه استعمال آسان آن می شود. بعد از استفاده از شیاف، چربی به آهستگی ذوب و هورمون آزاد می شود. عروق بدن هورمون آزاد شده را جذب می کنند.

عملکرد این دارو به این شکل است که دارو با اتصال به  گیرنده های خود در نزدیکی هسته سلول، میزان تولید پروتئین را افزایش می دهد. همچنین از بلوغ فولیکول ها و تخمک گذاری با آزاد کردن  گنادوتروپین جلوگیری می کند. در واقع این دارو در روند ترشحات آندومتر تغییراتی ایجاد می کند که در اثر آن بارداری رخ نمی دهد. از محاسن داروی پروژسترون نیمه عمر کوتاه و  دفع شدن آن توسط ادرار است. 

استروژن (استرادیول والرات، استروژن کونژوگه)

زمانی که برای درمان ناباروری از انتقال رویان منجمد شده و یا تخمک اهدایی استفاده می شود، استفاده از استروژن بسیار مهم و ضروری است.  شیوه اثرگذاری این دارو به این شکل است که استرادیول به گیرنده استروژنی در سیتوپلاسم متصل می شود و بر میزان تولید RNA و پروتئین های مختلف بافت ها اثر می گذارد. همچنین بر میزان آزاد شدن GNRH هیپوتالاموس نیز اثرگذار است. این اثرگذاری منجر به افزایش ترشح FSH و LH از غده هیپوفیز می شود. 

متفورمین – گلوکوفاژ

در مطالعات صورت گرفته در خصوص داروهای مناسب برای درمان ناباروری، محققان به  اثرگذاری داروهای حساس به انسولین مثل متفورمین پی برده اند. در واقع می توان گفت روند تخمک گذاری سلول ها به میزان انسولین و مقاومت به انسولین وابسته است. اثر گذاری این داروها برای مبتلایان به بیماری تخمک پلی کیستیک بیشتر است. با توجه به اینکه متفورمین از داروهای ارزان قیمت و کم عوارض است می تواند برای بیماران مبتلا به تخمک پلی کیستیک، در جهت ممانعت از چندقلوزایی، انتخاب مناسبی باشد.

سندروم تخمدان پلی کیستیک یکی از شایع ترین و مهمترین بیماری های دستگاه تولید مثل زنان است که بر روند تخمک گذاری اثر منفی دارد. در درمان این بیماری داروهای مختلفی تجویز می شود که مهمترین آنها متفورمین است. استفاده از متفورمین اگرچه بر سلامت بدن اثر منفی ندارد اما ممکن است با علائمی همچون تهوع، استفراغ، نفخ و  بی اشتهایی همراه باشد. 

آگونیست ها دوپامین

یکی از هورمون های مهم و حیاتی دیگری که می تواند منجر به ناباروری شود، پرولاکتین است. در درمان ناباروری گاهی نیاز به استفاده از آگونیست های دوپامین است. این دارو به درمان عدم تخمک گذاری در اثر بیماری هیپو پرولاکتینی کمک می کند. میزان دوز مصرفی این دارو توسط پزشک معالج تعیین و بعد از بارداری مصرف آن قطع می شود.

این دارو اصولا برای بانوانی که مشکلاتی همچون سیکل نامنظم قاعدگی و ترشحات بیش از اندازه  دارند، مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین مصرف این دارو برای درمان تومورهای ترشح کننده پرولاکتین نیز مفید است. مصرف آگونیست ها دوپامین گاها از خود عوارضی همچون حالت  تهوع، استفراغ، یبوست، سردرد، سرگیجه، افت فشار خون، خواب آلودگی، بی خوابی، اسپاسم عروق انگشتان دست، توهم، خشکی دهان و گرفتگی ساق پا را بر جای می گذارد. 

قرص ویاگرا برای زنان

یکی از داروهای دیگری که می تواند به صورت غیر مستقیم به درمان ناباروری کمک کند، قرص ویاگرا است. این قرص موجب افزایش میل جنسی در بانوان می شود. در واقع بانوانی که ناتوانی و بی میلی جنسی دارند می توانند از این دارو استفاده کنند. 

ویتامین D3

اثر ویتامین دی بر درمان ناباروری غیر قابل انکار است. ویتامین دی کیفیت تخمک ها را افزایش می دهد همچنین مصرف آن به القا جنین در رحم  نیز کمک می کند. در واقع می توان گفت کمبود ویتامین دی در بدن زنان می تواند بر شانس بارداری آنها اثر منفی داشته باشد زیرا ویتامین دی بر متعادل کردن هورمون های جنسی زنان موثر است. همچنین می تواند بر کیفیت اسپرم مردان نیز موثر باشد. علاوه بر موارد ذکر شده استفاده از ویتامین دی به تنظیم دوره های عادت ماهانه و تنظیم هورمون های جنسی استروژن و پروژسترون نیز کمک می کند. 

دگزامتازون

برخی از بیماران ممکن است بدنشان به درمان کلومیفن پاسخ ندهد به همین دلیل استفاده از دگزامتازون برای آنها تجویز می شود. اثر دگزامتازون بر درمان ناباروری ناشناخته است. لازم به ذکر است مصرف این دارو تحت نظر پزشک امکان پذیر است.  

اثر تغذیه و رژیم غذایی بر  ناباروری

درمان ناباروری علاوه بر هزینه مالی آن، روندی وقت گیر و پر استرس دارد. بسیاری از دلایل ناباروری می تواند با تجدید نظر در سبک زندگی و تغذیه مرتفع شود. بنابراین قبل از اقدام به بارداری و همچنین در طول بارداری توجه به نوع تغذیه بسیار اهمیت دارد. با توجه به نکات گفته شده در ادامه به برخی از مواد غذایی مناسب برای درمان ناباروری اشاره می شود.

مصرف میوه و سبزیجات

افزایش قدرت باروری و حفظ سلامت جنین در بارداری در گرو  مصرف انواع میوه ها و سبزیجات است. سبزیجات و میوه ها مملو از انواع فیتوکمیکال‌ها، آنتی اکسیدان ها و ویتامین ها هستند. این مواد از جمله موادی هستند که بدن زنان را آماده باروری می کند. قرار گیری مستمر در برابر آلاینده های شیمیایی مانند آلاینده های وجود در هوا شانس بارداری را به واسطه افزایش رادیکال های آزاد کاهش می دهد.

فیتوکمیکال‌ نوعی آنتی اکسیدان است که مانع از اثرگذاری منفی رادیکال های آزاد می شود. این ماده در ترکیب سبزیجات و میوه ها یافت می شود. در واقع رنگ میوه ها ناشی از وجود این ماده است. از این رو برای درمان ناباروری مصرف انواع میوه های رنگی اعم از کلم، فلفل قرمز و زرد، انواع توت، زردآلو، هویج، انبه و... توصیه می شود.

مصرف به اندازه‌ی کربوهیدارت‌ ها

بدن زنان برای تجربه بارداری نیازمند دریافت تمام مواد غذایی مفید است. از جمله موادی که مصرف آن به سلامت جسمانی و آمادگی برای بارداری کمک می کند، کربوهیدرات ها است. کربوهیدرات ها شامل طیف وسیعی از مواد از جمله برنج، نان، ماکارونی و .... می شود. اما اگر در مصرف کربوهیدرات ها زیاده روی شود بدن دچار اضافه وزن و چاقی می شود.

یکی از دلایل رخ دادن ناباروری در زنان، افزایش وزن است. همچنین افزایش وزن اثرات سوء برخی از بیماری ها از جمله تخمدان پلی کیستیک را چندین برابر می کند. در نتیجه با مصرف مقدار تعیین شده ای از کربوهیدرات ها می توان وزن را در حد ثابت و ایده آل حفظ کرد.

مصرف روزانه‌ی لبنیات پرچرب

کلسیم موجود در انواع لبنیات اعم از شیر، ماست، پنیر، کشک و... علاوه بر تضمین سلامت جسمانی بر باروری نیز موثر است. بسیاری از بانوان به واسطه داشتن رژیم غذایی از مصرف لبنیات پرچرب اجتناب می کنند. اما باید گفت لبنیات پرچرب شانس باروری زنان را به واسطه وجود اسیدهای چرب مفید و ضروری افزایش می دهد. 

مصرف ویتامین ها و مکمل ها 

رژیم غذایی روزانه نمی تواند نیاز بدن بانوان را به انواع ویتامین ها برطرف کند. کمبود ویتامین سی، ای و روی می تواند منجر به ناباروری شود. این امر برای کمبود ویتامین دی که در بخش قبلی به آن پرداخته شد نیز قابل بسط است. 

مصرف اسید فولیک و آهن

بدن افرادی که قصد بارداری دارند باید به صورت روزانه مقدار ثابتی فولیک اسید دریافت کنند. دریافت این ماده مانع از رخ دادن نقایص مادرزادی در جنین می شود. همچنین با توجه به اینکه فقر آهن در بین زنان شیوع دارد بهتر است استفاده از مواد غذایی حاوی از آهن همچون گوشت قرمز، مرغ و ماهی، کلم بروکلی و حبوبات افزایش یابد. فقر آهن با عدم تخمک گذاری و یا کمبود تخمک گذاری همراه است. در واقع سلامت تخمک ها در گرو میزان آهن دریافتی بدن است. 

مصرف ماهی  

مصرف ماهی به تامین اسیدهای چرب (اُمگا۳) بدن کمک شایانی می کند. این اسیدهای چرب علاوه بر اثر گذاری مثبت بر تولید هورمون ها، منجر به کاهش التهاب و تنظیم چرخه قاعدگی می شوند.  در این بین نباید از ویتامین ها و پروتئین های مفید موجود در ماهی غافل شد. لازم به ذکر است که در ترکیب برخی از ماهی ها سلنیوم وجود دارد. این آنتی اکسیدان می تواند از تخمک ها در برابر رادیکال های آزاد محافظت کند. 

تا به اینجا به مواد غذایی مفید در جهت درمان ناباروری و تجربه بارداری آسان اشاره شد. اما در خصوص رژیم غذایی نباید هایی نیز وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می شود: 

1. استفاده از مواد قندی به خصوص شیرین کننده های مصنوعی اثر منفی را بر سطح انسولین بدن دارد. همانگونه که گفته شد میزان انسولین و مقاومت به انسولین از جمله دلایل رخ دادن ناباروری، مخصوصا در مبتلایان به تخمک پلی کیستیک، است.
2. استفاده از آرد سفید نیز می تواند به واسطه افزایش وزنی که به همراه دارد مانع از رخ دادن باروری شود.
3. در درمان ناباروری حتما میزان مصرف کافئین مورد بررسی قرار می گیرد زیرا کافئین علاوه بر اینکه مانع از جذب کلسیم و آهن می شود،  بر روند درمان ناباروری نیز اثر سو دارد.
4. مواد غذایی چرب به علت مملو بودن از اسیدهای چرب مضر از جمله مواد غذایی هستند که مانع از بارداری می شوند.
5. در هنگام  مصرف ماهی ها، باید از خوردن ماهی های آب های عمیق اجتناب کرد زیرا این ماهی ها حاوی مقدار فراوانی جیوه هستند که سلامت بدن از جمله باروری را با خطر مواجه می کنند.

در نهایت باید گفت بدن بانوان به دریافت تمامی مواد غذایی نیازمند است به همین دلیل نباید هیچ وعده اصلی از برنامه غذایی آنها حذف شود. همچنین با کمک مشاوره تغذیه می توان یک برنامه غذایی مناسب با توجه شرایط جسمانی  بیمار تدوین کرد که در آن علاوه بر دریافت مواد مغذی، از افزایش وزن نیز جلوگیری به عمل آید.