درمان قطعی و سریع ناباروری در زنان

ناباروری زنان در دنیای امروز به مشکلی فراگیر و شایع تبدیل شده است. بسیاری از بانوان بعد از ازدواج در آرزوی مادر شدن به سر می برند اما وجود برخی از مشکلات و بیماری ها مانع از تجربه این حس شیرین در آنها می شود. این امر موجب شده است که سوالات متعددی در خصوص  بیماری های شایع در زنان و روش های درمان آنها ذهن بانوان نابارور را به خود مشغول کند. از این رو این مقاله به بررسی دلایل ناباروری زنان و شیوه های درمان آنها پرداخته است.

ناباروری زنان چیست

متاسفانه عدم وجود دانش کافی در خصوص ناباروری موجب شده است که تصورات اشتباهی در این زمینه رواج پیدا کند که در بسیاری از مواقع ماحصلی جز نگرانی بی مورد ندارد. ناباروری در زنان به معنای عدم توانایی بدن زن در تخمک گذاری است یعنی بدن زن به اندازه کافی تخمک دارد اما روند تخمک گذاری با مشکل مواجه است. در خصوص آقایان نیز ناباروری به عدم توانایی اسپرم آنها به بارور کردن تخمک برمی گردد. در واقع در برخی مواقع اسپرم ها کیفیت و تعداد کافی برای بارور کردن تخمک ندارند.

لازم است زوج های جوان بدانند که در علم پزشکی ناباروری زمانی رخ می دهد که زوج ها به طور مستمر و منظم در طول یک سال رابطه جنسی حفاظت نشده داشته باشند. در غیر این صورت نمی توان نتیجه گرفت مشکل ناباروری وجود دارد. لازم به ذکر است این زمان برای بانوان بالاتر از ۳۵ سال شش ماه است. 

ناباروری یک زوج می تواند به مشکلات جسمی زن یا مرد مربوط شود یعنی هر دو به یک اندازه در ناباروری نقش دارند. از این رو اولین قدم مراجعه به پزشک متخصص جهت بررسی دقیق علت های ناباروری است. کشف علت ناباروری می تواند به درمان مشکل به وجود آمده کمک شایانی کند. در واقع پیشرفت علم پزشکی آنقدر در این زمینه زیاد بوده است که می توان مدعی شد کمتر کسی به عقیمی دائمی مبتلا می شود. اما با توجه به پیچیدگی بالای دستگاه تولید مثل زنان می توان انتظار داشت شیوع ناباروری زنان بیشتر از مردان باشد. 

آشنایی با دلایل ناباروری زنان 

اکثر بانوان قاعدتا بدون مشکل و در کوتاه ترین زمان بارداری را تجربه می کنند اما در برخی از مواقع برخی از مشکلات مانع از بارداری آنها می شود. از جمله این موانع می توان به موارد زیر اشاره کرد: 

بدن زنان به صورت طبیعی باید ماهانه روند تخمک گذاری را پشت سر بگذارد. اما این روند ممکن است توسط کیست های موجود در داخل تخمدان مختل شود. در واقع کیست ها مانع از تخمک گذاری تخمدان می شوند و در نهایت ناباروری زنان را رقم می زنند.

اصولا بعد از آنکه علت ناباروری وجود کیست تشخیص داده شود،  پزشکان بر اساس نوع کیست و محل قرار گیری آن داروهای مختلفی را تجویز می کنند که مصرف مستمر و مرتب آنها می تواند به برطرف کردن کیست کمک کند. بعد از بین رفتن کیست ها مانعی برای بارداری وجود نخواهد داشت. در برخی از مواقع تعداد و اندازه کیست ها به اندازه ای است که برطرف کردن آنها توسط دارو غیر ممکن است از این رو باید از عمل جراحی کمک گرفته شود.

گاهی جراحی به صورت مستقیم صورت می گیرد و گاهی از روش های جایگزین مانند لاپاراسکوپی کمک گرفته می شود. در روش لاپاراسکوپی لوله مجهز به دوربین از طریق واژن به داخل رحم فرستاده می شود. بعد از آن می توان به راحتی مکان قرار گیری کیست ها را شناسایی و با برشی کوچک آنها را خارجی کرد. 

یکی دیگر از دلایل ناباروری در زنان عدم تخمک گذاری مناسب تخمدان ها است. در واقع این بدان معنا است که تخمک ها در زمان و تعداد مناسب آزاد نمی شود تا روند لقاح در مسیر درست و اصولی خود قرار گیرد. برای این بیماری اصطلاح تخمدان تنبل نیز به کار برده می شود. برای درمان این مشکل از درمان دارویی استفاده می شود. این شیوه درمان به تخمک گذاری تخمدان ها کمک کند. 

ناباروی زنان ممکن است به مشکلات رحم برگردد. رحم وقتی ضعیف است نمی تواند به صورت طبیعی تخمک را بپذیرد و به لانه گزینی آن کمک کند به همین دلیل بارداری به صورت طبیعی رخ نمی دهد. برای درمان این مشکل روش های مختلفی استفاده می شود که متداول ترین آنها جایگذاری اسپرم در رحم زنان است. یعنی اسپرم مرد خارج و در رحم زن جایگذاری می شود. در این شیوه احتمال چند قلو شدن جنین بسیار زیاد است. 

در برخی از مواقع تخمک های زن ضعیف هستند بنابراین لازم است که تخمک های زن طی فرایندی به منظور جدا کردن تخمک های قوی، از تخمدان خانم ها خارج شوند. سپس در محیط آزمایشگاهی این تخمک ها توسط اسپرم ها بارور می شوند.

گاهی اوقات رحم به هیچ عنوان نمی توان تخمک بارور شده را بپذیرد به همین منظور بسیاری به استفاده از رحم اجاره ای روی می آورند. در این روش اسپرم مرد با تخمک زن در محیط آزمایشگاهی لقاح پیدا می کند. سپس تخمک بارور شده در رحم زن دیگر جایگذاری می شود. از نظر ژنتیکی بچه متعلق به زوج صاحب اسپرم و تخمک است و آن زنی که رحم را اجاره داده است تنها نقش میزبان جنین را بر عهده دارد. 

استفاده از بانک اسپرم و یا تخمک برای کسانی که تخمک ها و یا اسپرم های آنها هیچ قدرتی برای بارور شدن ندارند، کارایی دارد. صاحبان این اسپرم ها و تخمک ها ناشناس هستند و به صورت تصادفی انتخاب و مورد استفاده قرار می گیرند. 

تمامی موارد ذکر شده مرور اجمالی بر انواع مشکلات زنان و شیوه های درمان آنها بود. بدون شک بعد از نمود ناباروری زنان پزشک متخصص می تواند بر اساس نوع مشکل بهترین شیوه درمان را در پیش گیرد. 

نشانه ها و علل ناباروری در زنان 

انجام معاینات و آزمایش های مختلف به تشخیص علت ناباروری زنان کمک شایانی می کند. هر چه زوج ها سریعتر به مشکلات اندام های تولید مثل خود پی ببرند روند درمان آنها بهتر پیش خواهد رفت. در ادامه به برخی از بیماری های متداول در بین بانوان که موجب نازایی می شود اشاره می شود: 

یکی از شایع ترین دلایل ناباروری زنان وجود اختلالات تخمک گذاری است. افراد مبتلا به این مشکل اصولا در چند ماه متوالی پریودی را تجربه نمی کنند یعنی چرخه قاعدگی آنها با مشکل مواجه است. یکی دیگر از مواردی که می تواند حاکی از اختلالات تخمک گذاری باشد شدت و حدت پریودی است. این امر بدان معنا است که خارج شدن پریودی از حالت نرمال می تواند بیانگر پیش آمدن مشکل باشد. از جمله نشانه های دیگر اختلالات تخمک گذاری به دردهای شدید در ناحیه کمر، شکم و اندام های تناسلی می توان اشاره کرد. همه موارد مطرح شده گویای این امر است که لازم است کوچکترین تغییری در روند پریودی جدی گرفته شود زیرا ممکن است نشانه بروز یک بیماری باشد. 

یکی دیگر از مشکلاتی که بارداری زنان را تحت تاثیر قرار می دهد، تخمک پلی کیستیک است. در این سندرم تخمدان ها توسط کیست های کوچکی احاطه می شود. این کیست ها عملکرد تخمدان ها را  مختل می کند و موجب ناباروری زنان می شود. وجود این بیماری متاثر از سبک زندگی و مواد غذایی مصرفی است زیرا نمود آن ارتباط تنگاتنگی با سطح انسولین بدن دارد. همچنین تخمدان پلی کیستیک علاوه بر نازایی ممکن است شانس ابتلا به بیماری های دیگری همچون دیابت، فشار خون و ..... را نیز افزایش دهد. 

زوج هایی که بنابر دلایلی بارداری خود را به تاخیر انداخته اند بیشتر از زوج های جوان در معرض ناباروری قرار دارند. در واقع افزایش سن بانوان بر کیفیت و تعداد تخمک های آنها اثر منفی دارد. 

یکی از دلایل دیگری که ممکن است با ناباروی همراه باشد نارسایی زودرس تخمدان است. این بیماری سطح استروژن بدن زنان را تحت تاثیر قرار می دهد به همین دلیل تخمک گذاری با مشکل مواجه می شود. نارسایی تخمدان گاهی اوقات با یائسگی زودرس اشتباه گرفته می شود اما این دو کاملا از هم جدا هستند اگر چه هر دوی آنها ناباروری زنان را به وجود می آورد. لازم به ذکر است زنان مبتلا به نارسایی تخمدان شانس درمان و تجربه تولد فرزند و یا پریودی را دارند اما این شانس برای بانوان مبتلا به یائسگی به هیچ عنوان وجود ندارد. 

گاهی با ایجاد اختلال در عملکرد غده های هیپوتالاموس و هیپوفیز می توان شاهد رخ دادن اختلالات هورمونی بود. اختلالات هورمونی نه تنها بر چرخه قاعدگی اثر منفی دارد بلکه می تواند زمینه ساز  مشکلات دیگری همچون طاسی، چاقی و .... باشد. گاهی اوقات نیز این مشکلات عملکرد تیروئید را تحت تاثیر قرار می دهد. ابتلا به کم کاری و یا پرکاری تیروئید از جمله مواردی است که ناباروری زنان را در پی دارد. 

تخمک برای رسیدن به رحم از لوله های فالوپ عبور می کند. محیط لوله فالوپ کاملا مشابه تخمدان ها است به همین دلیل تخمک ها بعد از پشت سرگذاشتن مراحل رشد و نمو به این بخش وارد می شوند که سطح انرژی آنها محفوظ بماند و آمادگی رفتن به رحم را کسب کنند. تخمک بارور شده از طریق پرزهایی که سطح داخلی لوله فالوپ را پوشانده است به رحم منتقل می شود. وجود برخی از عفونت ها، التهابات و ... می تواند بر عملکرد لوله های فالوپ اثر منفی داشته باشد. ایجاد اختلال در عملکرد لوله فالوپ به معنای عدم انتقال تخمک بارور شده به رحم و در نتیجه ناباروری است.

آندومتر همان پوشش سطحی بخش داخلی رحم است که وجود آن الزامی است اما گاهی این سلول ها در جایی خارج از رحم رشد می کنند و موجب بروز بیماری آندومتریوز می شوند. در واقع بیماری آندومتریوز به معنای رشد سلول های آندومتر در بخش های خارجی رحم است. گاهی این سلول ها در نقاط مختلف بدن نیز رشد می کند. این بیماری یکی دیگر از دلایل رخ دادن ناباروری در زنان است. 

گاهی رشد رحم در دوران جنینی به علت مشکلات مادرزادی و یا عوامل محیطی کامل نمی شود و این امر موجب ناهنجاری های رحمی می شود. در بسیاری از مواقع ناباروری زنان ریشه در این ناهنجاری ها دارد. از جمله این ناهنجاری ها می توان به رحم سپتوم دار، رحم تک شاخ، رحم دوشاخ، رحم قوسی و رحم دوگانه اشاره کرد. 

 سبک زندگی و برخی از عادت های روزانه از دیگر عواملی است که می تواند بر باروری زنان اثر منفی داشته باشد. به طور مثال مصرف دخانیات، مشروبات الکلی و .... منجر به ناباروری زنان می شود. همچنین قرار گیری بانوان در محیط های آلوده به آلاینده های شیمیایی و مواد شوینده سمی نیز می تواند شانس بارداری آنها را کاهش دهد. 

عادت به مصرف غذاهای فست فودی، چرب، شیرین و ... نیز شانس بارداری را کاهش می دهد. در واقع عدم داشتن یک رژیم غذایی درست بدن را مستعد بیماری های مختلف زنان از جمله تخمک پلی کیستیک می کند. 

موارد ذکر شده تنها بخشی از بیماری های زنان است که می تواند ناباروری زنان را به دنبال داشته باشد. با توجه به اینکه روند درمان هر کدام از این بیماری ها زمانبر است توصیه می شود که بانوان به سلامت اندام های جنسی و تولید مثل خود بسیار اهمیت دهند زیرا تشخیص سریع این بیماری ها به روند درمان سرعت می بخشد. 

روش های درمان ناباروری در زنان

پزشک متخصص بعد از بررسی علل ناباروری در زنان شیوه های درمان مختلفی را در پیش می گیرد. اصولا در جهت آسیب ندیدن اندام های تولید مثل زنان پزشکان ترجیح می دهند از شیوه های کم تهاجمی استفاده کنند. اگر روش های ابتدایی و کم خطر جواب ندهد آنها از روش های پیشرفته تری برای درمان ناباروری زنان استفاده می کنند. به طور کلی می توان روش های زیر را موثر در درمان ناباروری زنان دانست: 

تحریک کردن تخمک گذاری با دارو

ساده ترین و ابتدایی ترین شیوه درمان استفاده از دارو  است. استفاده از شیوه دارو درمانی می تواند به مرتفع شدن اختلالات تخمک گذاری کمک کند. با توجه به اینکه این شیوه درمان کمترین عارضه را برای بدن زنان دارد، بسیار مورد توجه است. دارو درمانی و هورمون درمانی روند تخمک گذاری بدن را به حالت نرمال بر می گرداند به همین دلیل زنان بعد از مدتی می توانند بارداری طبیعی و بدون مشکل را تجربه کنند. لازم به ذکر است استفاده از این داروها به صورت خودسرانه نه تنها به درمان ناباروری کمک نمی کند بلکه ممکن است بر بدن عوارض جبران ناپذیری بر جای بگذارد. به همین دلیل مصرف دارو باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود. 

روش های کمک باروری ART

اگر علت ناباروی زنان به مشکلات لوله های رحمی مربوط باشد می توان از روش کمک باروری ART استفاده کرد. این روش برای مردانی که تعداد اسپرم آنها کم است نیز کارایی دارد. این روش درمانی در صورتی مورد استفاده قرار می گیرد که دیگر شیوه های درمان موثر واقع نشده باشد. یک نمونه از شیوه کمک باروری ART، لقاح خارج از رحم یا  IVFاست. بسیاری از زوج های جوان که با مشکل ناباروی جدی مواجه هستند می توانند از این شیوه برای بارداری استفاده کنند. در این شیوه ابتدا اسپرم و تخمک از بدن زن و مرد خارج می شود.

سپس در محیط آزمایشگاهی لقاح پیدا می کنند.در نهایت تخمک بارور شده در درون رحم زن جایگذاری می شود. در بین تکنیک های مختلفی که رواج دارد برخی از پزشکان از تکنیک کروانجکشن یا    icsi استفاده می کنند. در این روش برای درمان ناباروری زنان اسپرم به درون تخمک تزریق می شود. گاهی ممکن است این روش جواب ندهد به همین دلیل پزشک معالج به سراغ روش های دیگری مانند  Zift و Gift می رود. در ادامه به طور مفصل به این شیوه های درمان پرداخته می شود. 

لقاح مصنوعی یا تلقیح درون رحمی

از جمله روش هایی که برای درمان ناباروری مورد استفاده قرار می گیرد استفاده از لقاح مصنوعی است. در این شیوه اسپرم به صورت مستقیم در داخل رحم قرار داده می شود. با توجه به اینکه وجود تخمک آماده باروری، الزامی است گاهی روش هایی نیز به کار برده می شود که تخمدان همزمان اقدام به تخمک گذاری کند. اگر تخمدان نتواند به خوبی تخمک گذاری کند می توان از این روش برای جایگذاری تخمک در رحم استفاده کرد. در واقع این شیوه درمانی زمانی برای بانوان کارایی دارد که آنها به مشکلات ترشح گردن رحم و اختلالات ایمنی مبتلا باشند. حسن استفاده از این روش عدم نیاز به بیهوشی است و اصولا دردی را نیز به همراه ندارد. در این شیوه از اسپرم های با کیفیت و بیشتری استفاده می شود به همین دلیل شانس باروری در زنان افزایش می یابد. 

روش میکرواینجکشن

روش میکرواینجکشن یکی از سنتی ترین و قدیمی ترین شیوه هایی است که برای مرتفع کردن مشکل ناباروری زنان مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع برای برخی از بانوان لازم است که تمامی شیوه های بارداری مورد آزمایش قرار گیرد تا باروری رخ دهد. لازمه وقوع بارداری اتصال سر اسپرم به بخش خارجی تخمک است اما گاهی اوقات برخی از مشکلات مانند لایه ضخیم تخمک مانع از ایجاد این اتصال می شود. در این حالت با کمک روش میکرواینجکشن اسپرم به داخل سیتوپلاسم تخمک تزریق می شود و در نتیجه طی یک لقاح مصنوعی باروری رخ می دهد.

روش درمان ناباروری IVF

برخی از بانوان دارای مشکلات ژنتیکی هستند که نباید به فرزندان آنها منتقل شود. همچنین افزایش سن یکی دیگر از مواردی است که شانس بروز اختلالات ژنتیکی را افزایش می دهد. اگر چه امروزه پیشرفت علم به سمت و سویی پیش رفته است که تشخیص  ناهنجاری های کروموزومی قبل از تولد امکان پذیر است اما می توان شرایطی را فراهم کرد که در حین لقاح این مشکلات به جنین منتقل نشوند. در روش IVF کروموزم های مشکل دار حذف می شوند. این امر علاوه بر درمان ناباروی می تواند تضمین کننده تولد فرزند سالم باشد. به همین دلیل امروزه این شیوه درمانی که نوعی لقاح خارجی به حساب می آید بسیار مورد توجه قرار گرفته است.  

روش gift و zift

 این دو روش نیز مانند ivf است یعنی تخمک از تخمدان خارج و با اسپرم در محیط آزمایشگاهی لقاح داده می شود. سپس تخمک بارور شده به رحم منتقل می شود. تفاوت روش zift با روش gift در این است که در روش  gift اسپرم و تخمک بلافاصله بعد از لقاح به رحم منتقل می شود. این در حالی است که تخمک لقاح یافته در روش zift بعد از ۲۴ ساعت به رحم منتقل می شود. این روش ها زمانی که روش ivf برای بیمار نتیجه ای در پی نداشته است، به کار برده می شود. 

لاپاراسکوپی

در برخی مواقع علت ناباروری زنان به مشکلات لوله‌های رحم یا دستگاه تناسلی مربوط می شود. در این صورت لازم است که اندام تناسلی در جهت مرتفع شدن مشکل، مجددا بازسازی شود. در این راستا پزشکان متخصص از عمل لاپاراسکوپی استفاده می کنند. در این عمل پزشک لوله مجهز به دوربین را داخل شکم می کند و از این طریق کیست ها را خارج و یا لوله های مسدود را باز می کند. 

هیستروسکوپی

همانگونه که گفته شد در برخی از مواقع علت ناباروی زنان به مشکلات رحم مانند پولیپ ، تومور‌های فیبروئیدی و مشکلات لوله‌های رحم مربوط است. یکی از شیوه های درمان این قبیل بیماری ها استفاده از دستگاه هیستروسکوپ است. در واقع پزشک با کمک این دستگاه  از طریق واژن  داخل رحم  را بررسی و مشکلات آن را مرتفع می کند. 

سخن پایانی

در بالا به برخی از روش های درمان ناباروری زنان اشاره شد. روش های درمانی ذکر شده تا درصد بسیار بالایی می توانند به درمان انواع ناباروری ها کمک کنند. به طور مثال استفاده از داروهای بارداری در همان ماه های اولیه بدن زنان را آماده لقاح می کند.  مصرف همزمان از دارو و  IUI شانس بارداری را تا ۲۰ درصد افزایش می دهد این در حالی است که این احتمال با استفاده از IVF به ۵۰ درصد نیز می رسد.

لازم به ذکر است تمامی روش های ذکر شده برای بازه های سنی کمتر از ۳۵ سال اثرگذاری بیشتری دارد. در مواقع هر چه سن به بالاتر از ۳۵ سال می رسد شانس اثرگذاری این روش ها ده درصد پایین تر می آید. البته این نکته نمی تواند بیانگر عدم قدرت باروری آنها باشد. بدون شک ناباروری زنان فارغ از سن قابل درمان است یعنی با کمک روش های ذکر شده ، بانوان بالاتر از ۴۰ سال نیز می توانند لذت داشتن بچه را بچشند. لازم به ذکر است انتخاب پزشک و کلینیک معتبر نقش مهمی را در اثرگذاری شیوه های درمانی ایفا می کند.