چه عوامل و بیماری هایی باعث ناباروری در زنان و مردان می شود؟

یکی از تصمیم های بنیادی و اساسی زوجین تصمیم آنها مبنی بر بچه دار شدن است. چه بسیار ازدواج هایی که با هدف اصلی فرزند آوری شکل می گیرد. این حق طبیعی هر انسانی است که در طول زندگی اش حس مادری و پدری را تجربه کند. اما گاه فرزند آوری به سادگی صورت نمی گیرد. زن و شوهر تلاش می کنند اما نتیجه نمی گیرند. گسترش عوامل ناباروری، شیوع ناباروری در زنان و مردان، تلاش های مکرر و نتیجه نگرفتن های پیاپی سبب می شود که نگرانی ها، دغدغه ها و ترس های زیادی در زندگی زوج ها به وجود آید.

گاه این تلاش های بی نتیجه و ناامیدی چنان در وجود زوج ها می نشیند که آنها امید و انگیزه و اعتماد به نفسشان را از دست می دهند و خود را نابارور می دانند. در بسیاری از موارد بار معنایی این واژه چنان سنگین است که آن هنگام که زوجی خود را نابارور می دانند، تلاش هایشان را کم یا متوقف می کنند. در صورتی که اگر این زوج ها با این پدیده آشنایی بیشتری پیدا کنند و به شناخت دقیق تر و عمیق تری از ناباروری برسند، دریچه های بیشتری پیش رویشان گشوده می شود و می توانند تصمیم گیری بهتر و همه جانبه تری داشته باشند.

در این مقاله تلاش می کنیم تا به عوامل ناباروری بپردازیم. ابتدا به تعریف ناباروری خواهیم پرداخت. سپس به علل و عواملی که باعث ناباروری در زنان و مردان می شوند می پردازیم. و در ادامه از علائم و نشانه های ناباروری در زنان و مردان، بیماری ها و داروهایی که منجر به ناباروری می شوند خواهیم گفت. در انتها نیز به میزان شیوع ناباروری در زنان و مردان می پردازیم.

ناباروری چیست؟

پیش از هر چیز خوب است در آغاز به تعریف ناباروری بپردازیم. ما این واژه را بارها و بارها شنیده ایم و شاید اولین معنایی که به ذهنمان می رسد این باشد که ناباروری همان ناتوانی در بارور شدن است و به کسی که توانایی بارور شدن را نداشته باشد، نابارور می گویند. بله این تعریف در کلیت صحیح است اما یک تعریف تحت اللفظی می باشد. اگر بخواهیم تعریف دقیقی از ناباروری ارائه کنیم، باید به جزئیات بیشتری توجه کنیم و جنبه های گوناگون را مد نظر قرار دهیم. چون اطلاق این تعریف به شخص و اشخاص، نیاز به بررسی دقیق تر و همه جانبه تری دارد.

با مقدمه ای که در بالا ذکر کردیم، به تعریف دقیق تر و همه جانبه تری از ناباروری در زنان و مردان خواهیم پرداخت. یکی از تعاریف جامعی که درباره ی ناباروری گفته می شود و بسیاری بر آن اتفاق نظر دارند این است که اگر زوجی بیشتر از یک سال به باروری مبادرت ورزند و از هیچ ابزار و شیوه ی پیشگیری و جلوگیری از بارداری نیز استفاده نکنند اما بارور نشوند، می توان آنها را نابارور دانست و پس از بررسی هر یک از زوجین می توان یکی از آنها و یا هر دو آنها را نابارور تلقی نمود. با این توضیحات مشخص می شود که ناباروری گستردگی و تنوع بسیاری دارد.

از دیرباز و تا همین سال های اخیر در باور بسیاری از مردم، زنان مسئول ناباروری شناخته می شدند اما با پیشرفت علم و بررسی ها و آزمایش های گوناگون و دقیق، مشخص شد که می توان ناباروری را نتیجه ی مشکلات و اختلالاتی در مردان نیز دانست. علاوه بر این نابارور را هم می توان به زوج هایی اطلاق نمود که تا کنون بچه دار نشده اند و سابقه ی بارداری را ندارند و هم می توان به زوج هایی اطلاق کرد که پیش از این سابقه ی بارداری و فرزندآوری داشته اند اما در تلاش ها و اقدام های بعدی باردار نمی شوند و تلاش هایشان نتیجه بخش نیست. ما در این مقاله تلاش کردیم تا به شکلی دقیق و به تفکیک ناباروری در زنان و مردان را مورد بررسی قرار دهیم.

علل و عوامل ناباروری در زنان و مردان

عوامل ناباروری، گوناگون و متعدد است. این عوامل می تواند هم از مرد نشأت گرفته باشد و هم از زن. همچنین ممکن است علل و عوامل ناباروری به هر دو زوج هم زن و هم مرد ارتباط داشته باشد. نکته ای که در همین آغاز خوب است به آن اشاره کنیم این است که ناباروری امری است که احتمالات و دلایل زیادی را با خود دارد و نمی توان به سادگی و تنها بر اساس یک تعریف، زوجی را نابارور تلقی نمود. ما در اینجا تلاش می کنیم تا به تفصیل به مهم ترین عوامل ناباروری بپردازیم.

علل و عوامل ناباروری در زنان

به طور کلی هر گونه مشکل و اختلالی که در روند طبیعی بدن رخ می دهد و کار و فعالیت ارگان یا ارگان های از بدن را مختل می کند یا مشکلی برای این فعالیت ها ایجاد می کند به یک عامل منتهی نمی شود، بلکه علل و مجموعه عواملی سبب بروز آن مشکل یا اختلال شده است. ناباروری نیز از این قاعده مستثنا نمی باشد. عوامل ناباروری متعدد و گوناگون است. در این قسمت به علل و عوامل ناباروری در زنان خواهیم پرداخت. فاکتورهای زیادی می تواند سبب بروز این مشکل در زنان شود. در ادامه به این موارد می پردازیم.

مورد اول: بر هیچ کسی پوشیده نیست که سن و سال می تواند فاکتور بسیار مهمی در بروز اختلالات، مشکلات و بیماری ها باشد. به بیان دیگر برخی از مشکلات و بیماری های دلیل بنیادی و اصلی اش سن است. افزایش سن می تواند تأثیرات مستقیمی بر بدن ما بگذارد و منجر به بروز اتفاقات و رخدادهایی در بدن ما شود. به همین دلیل یکی از مهم ترین عوامل ناباروری در زنان، افزایش سن می باشد. به مرور و با افزایش سن، میزان و تعداد تخمک ها در زنان کاهش پیدا می کند و همین کاهش تخمک تأثیر مستقیمی بر قدرت باروری دارد و می تواند قدرت باروری را تا اندازه ی قابل توجهی کاهش دهد.

روند کم شدن و کاهش تخمک ها از نیمه ی ۳۰ سالگی آغاز می شود و به مرور بیشتر می شود. نتایج نشان داده است که نزدیک به یک سوم زنانی که بالای ۳۵ سال سن دارند و اقدام به بارداری می کنند، با مشکل مواجه می شوند و درگیر ناباروری می باشند. نکته ی دیگری که خوب است در اینجا به آن اشاره کنیم، تأثیر افزایش سن بر ناهنجاری های کروموزومی می باشد. به این معنا که به مرور و با افزایش سن زنان علاوه بر کاهش تخمک ها، احتمال ناهنجاری کروموزومی هم بیشتر می شود.

نتایج مطالعات و بررسی ها نشان می دهد که نزدیک به ۷۰% سقط جنین ها به سبب ناهنجاری های کروموزومی می باشد. از دیگر تأثیرات سن می توان به بیماری ها اشاره نمود. ممکن و محتمل است که زنان با افزایش سن درگیر بیماری هایی بشوند و سلامت آنها تحت الشعاع قرار بگیرد و همین عامل بر قدرت و توانایی باروری آنها تأثیر منفی بگذارد.

مورد دوم: یکی دیگر از عوامل ناباروری که می توان به آن اشاره کرد، بروز اختلال در تخمک گذاری می باشد. اختلال تخمک گذاری تأثیر مستقیمی بر باردار شدن می گذارد. به این معنا که اگر تخمک گذاری به شکل صحیح و موفقیت آمیز رخ ندهد، امر لقاح و باروری نیز میسر نخواهد شد. شاید عبارت اختلالات تخمک گذاری برایتان مبهم باشد. منظور از این نوع اختلال آن است که در بدن زن به ندرت تخمک گذاری اتفاق بیفتد و یا زن هیچ گونه تخمک گذاری نداشته باشد.

نکته ی بسیار مهم این است که این اختلال بسیار رایج می باشد و و یکی از مهم ترین علل و عوامل ناباروری در زنان محسوب می شود. به گونه ای که از هر ۴ زوج نابارور، ۱ زوج به اختلال در تخمک گذاری مبتلا می باشد. سندروم تخمدان پلی کیستیک را می توان از شایع ترین اختلالاتی دانست که بر تخمک گذاری اثر می گذارد. اشاره کردیم که این سندروم یکی از این اختلالات است اما می توان دلایل دیگری را نیز برای این اختلال بر شمرد. از جمله ی این دلایل می توان به اختلالات هورمونی مانند کم کاری یا پر کاری تیروئید، اختلال عملکرد هیپوتالاموس و نارسایی تخمدان اشاره کرد. 

مورد سوم: از سندروم تخمدان پلی کیستیک و اینکه از رایج ترین اختلالات در تخمک گذاری است گفتیم. از آنجا که این مورد بسیار مهم است می خواهیم در این سطور نگاهی دقیق تر به این سندروم داشته باشیم. مردم غالبا به جای به کار بردن این عنوان از عبارت تنبلی تخمدان استفاده می کنند و این مشکل بیشتر به این نام شناخته می شود.

طبق مطالعات و بررسی های به عمل آمده، این سندروم از مهم ترین عوامل ناباروری در زنان به شمار می رود. از علائم بروز این سندروم می توان به قاعدگی های نامنظم، بروز مشکلاتی در موهای زائد بدن و صورت و رشد غیرطبیعی این موها، آکنه، اضافه وزن و چاقی، مقاومت بدن در مقابل انسولین اشاره کرد. توجه کنید که شدت و ضعف و همچنین میزان و تعداد این نشانه ها در زنان متفاوت است و ممکن است برخی زنان با شدت بیشتری این نشانه ها را تجربه کنند و برخی با شدت کمتری.

مورد چهارم: از دیگر عوامل ناباروری که می تواند زمینه ساز ناباروری در زنان باشد، اختلالات و مشکلات لوله های فالوپ یا لوله های رحمی می باشد. محل قرار گیری این لوله ها در حد فاصل تخمدان ها تا رحم می باشد. ممکن است به دلیل جراحی این اتفاق بیفتد. همچنین بیماری ها و عفونت های مقاربتی هم ممکن است به این لوله ها آسیب برسانند.

آسیب و صدمه و ناهنجاری لوله های رحمی سبب بروز مشکلاتی می شود که یکی از مهم ترین مشکلاتی که ممکن پیش آید این است که مانع رسیدن اسپرم به تخمک می گردد. حتی ممکن است اسپرم به تخمک برسد و لقاح تشکیل شود اما آسیب و ناهنجاری لوله های رحمی مانع شوند که تخمکی که بارور گشته است به سمت رحم برود.

مورد پنجم: یکی دیگر از عوامل ناباروری اختلالات هورمونی می باشد. این اختلال سبب ایجاد نوسان در سطح هورمون ها می شود و در نتیجه بر دوره های قاعدگی و تخمک گذاری تأثیر می گذارد و سبب بروز ناباروری خواهد شد. از مهم ترین عللی که اختلالات هورمونی را به وجود می آورد می توان به اختلال در عملکرد هیپوتالاموس، هیپوفیز و تیروئید و نیز بالا رفتن سطح هورمون پرولاکتین اشاره نمود. اختلال در هر یک از این موارد منجر به نقص کارکرد هورمون ها و در نتیجه بروز مشکل در تخمک گذاری خواهد شد.

مورد ششم: از دیگر عوامل ناباروری در زنان می توان به آندومتریوز اشاره نمود. این مشکل سبب می شود تا باروری با مشکل رو به رو شود. تقریبا ۱۰% زنانی که در سنین باروری قرار دارند، درگیر آندومتریوز می باشند. این بیماری زمانی رخ می دهد که بافتی که در رحم رشد می کند، در قسمت هایی خارج از رحم شروع به رشد کردن نماید. علاوه بر این بر پوشش داخلی رحم نیز اثر می گذارد و باعث بروز اختلالاتی در لانه گزینی تخمک بارور شده می گردد. 

مورد هفتم: یکی دیگر از عوامل ناباروری در زنان، نارسایی زودرس تخمدان می باشد. به این معنا که برخی زنان بسیار زودهنگام ذخیره ی تخمک های خود را از دست می دهند. این کاهش و از دست دادن می تواند به دلایل گوناگونی اتفاق بیفتد. از مهم ترین دلایل این اتفاق می توان به زمینه ی ارثی و شیمی درمانی اشاره نمود.

مورد هشتم: رحم به عنوان عضوی بنیادی در امر باروری، لازم است که سلامت باشد. در صورت وجود هر ناهنجاری و ضایعه ی رحمی، روند بارداری با اختلال رو به رو خواهد شد. از مهم ترین عواملی که سبب بروز مشکلات ناهنجاری رحمی می گردند می توان به این موارد اشاره کرد: فیبروم یا میوم ها، رحم کمانی، رحم دو گانه، پولیپ های رحمی، رحم تک شاخ یا دو شاخ. این ناهنجاری از مهم ترین عوامل ناباروری در زنان محسوب می شود.

مورد نهم: اختلالات خود ایمنی سبب تضعیف سیستم ایمنی بدن می شود و این ضعف ممکن است تأثیر منفی بر باروری بگذارد.

مورد دهم: از دیگر عوامل ناباروری در زنان که می توان به آن اشاره نمود، عوامل بیرونی و محیطی می باشد. بدین معنا که اگر زنان در معرض مواد شیمیایی و سمی قرار بگیرند، ممکن است بر باروری آنها تأثیرات نامطلوبی بگذارد. همچنین تغذیه ی ناسالم می تواند زمینه ساز ناباروری یا ایجاد اشکال و اختلال در باروری بشود. علاوه بر این موارد استعمال دخانیات و مصرف الکل نیز تأثیرات منفی بر بارداری می گذارد و می تواند سبب ناباروری گردد.

مورد یازدهم: در کنار عوامل ناباروری در زنان که به آنها اشاره کردیم و برشمردیم، گاه نمی توان دلیل یا عامل مشخصی را برای ناباروری برشمرد. به این معنا که در بررسی نتایج آزمایش ها، همه چیز طبیعی به نظر می رسد و هیچ دلیل روشنی یافت نمی شود که بتوان آن را دلیل قطعی ناباروری دانست. این نامشخص بودن ممکن است برای زوج ها نگران کننده باشد. چون نامعلوم بودن این مسئله باعث می شود که آنها ندانند کدام راه را بروند و چگونه مشکل را حل کنند. اما با پیشرفت پزشکی و روش های نوین و کارآمد درمان تا حد زیادی می توان مشکلات ناباروری را برطرف نمود.

علل و عوامل ناباروری در مردان

مردان بنا به علل و عوامل گوناگونی ممکن است به اختلال و مشکل ناباروری دچار شوند. عمده ی این مشکلات مربوط به اسپرم و تولید اسپرم و همچنین انتقال آن ارتباط پیدا می کند. اسپرم و بررسی اسپرم به اندازه ای مهم است که نخستین تست مراجعان به آزمایش و بررسی اسپرم و مایع منی اختصاص پیدا می کند. تولید اسپرم به علل و عوامل گوناگونی بستگی دارد.

از جمله ی این عوامل می توان به این موارد اشاره کرد: علت های هورمونی، بیماری ها و امراض مزمن، معیارها و فاکتورهای محیطی و آب و هوایی، عمل های جراحی خاص، بیماری های مربوط به دوران کودکی و نیز سبک زندگی فرد. 

همچنین ممکن است تعداد اسپرم ها به منظور بارور نمودن تخمک کافی نباشند که به اصطلاح آن را فقر اسپرم یا تعداد کم اسپرم ها می گویند. همچنین اگر اسپرم ها متحرک نباشند یا تحرک کافی نداشته باشند و یا شکل ظاهری آنها غیرطبیعی باشد، ممکن است به ناباروری منجر شود. 

علل و عواملی که در بالا به آنها اشاره نمودیم بر اسپرم و مایع منی متمرکز بود اما ناباروری در مردان آن چنان گسترده است که عوامل و علل دیگری را هم شامل می شود. در ادامه به مهم ترین علل و عوامل ناباروری در مردان خواهیم پرداخت.

 

مورد اول: یکی از مهم ترین عوامل ناباروری در مردان انسداد و بسته بودن مسیر اسپرم ها می باشد. اگر این مسیر بسته و مسدود باشد، باروری با مشکل رو به رو خواهد شد. 

مورد دوم: یکی دیگر از عللی که در ناباروری مردان دخیل است، اختلال در نعوذ می باشد. این اختلال نیز مشکلی شایع در ناباروری مردان به شمار می رود. 

مورد سوم: عامل دیگری که در بررسی ها به عمل آمده، از عوامل ناباروری در مردان به شمار می آید، عفونت ها می باشند. برخی از عفونت هایی که از طریق تماس ها و ارتباط های جنسی منتقل می شوند، می توانند به این امر منجر گردند.

مورد چهارم: یکی دیگر از عوامل ناباروری در مردان را می توان بیماری های مزمن مردان دانست. ما در این مقاله به این عامل نیز خواهیم پرداخت.

مورد پنجم: عامل دیگری که می توان آن را از مجموعه عوامل محیطی مؤثر بر ناباروری دانست، تماس و ارتباط با مواد آسیب زننده و مخرب می باشد. از جمله ی این موارد می توان به ماده هایی مانند جیوه، کلرید وینیل، اشعه و مواد رادیو اکتیو اشاره کرد. 

مورد ششم: عدم نزول بیضه ها را نیز می توان یکی از عوامل ناباروری در مردان دانست.

مورد هفتم: ضربه به دستگاه تناسلی مردان نیز می تواند مشکلات زیادی ایجاد کند و یکی از این مشکلات ناباروری در مردان می باشد.

مورد هشتم: ممکن است به دلیل سرطان و در جریان درمان های شیمی درمانی و رادیوتراپی آسیب هایی وارد شود که به ناباروری در مردان منجر شود.

مورد نهم: از دیگر عوامل ناباروری در مردان می توان به واریکوسل و مشکلات بیضه اشاره نمود.

مورد دهم: برخی داروها نیز تأثیر منفی در باروری می گذارند و ممکن است یکی از عوامل ناباروری در مردان باشند. در بخش دیگری در همین مقاله به این موضوع خواهیم پرداخت. 

مورد یازدهم: مصرف دخانیات و نیز مصرف الکل در طولانی مدت و در مصارف زیاد می تواند یکی از علل و عوامل ناباروری در مردان محسوب شود.

علائم و نشانه های ناباروری در زنان

به علل و عوامل ناباروری اشاره کردیم. اما نکته ای وجود دارد که بهتر است به آن نیز بپردازیم. همواره شنیده ایم که پیشگیری بهتر از درمان است و چه بسا در بسیاری از موارد درمان را ساده تر و کوتاه تر کند. از این رو در این قسمت به علائم و نشانه های ناباروری در زنان اشاره خواهیم کرد، البته این نشانه ها ترتیب خاصی ندارند:

نشانه اول: یکی از مهم ترین علائم و نشانه هایی که می تواند یک هشدار محسوب شود، قاعدگی نامنظم می باشد. سیکل قاعدگی هر ۲۸ روز است و البته اگر چند روز جا به جایی باشد، طبیعی است اما اگر این چرخه و دوره ها نامنظم باشد به گونه ای که فرد به هیچ وجه نتواند زمان تقریبی سیکل هایش را تخمین بزند، می تواند هشداری مبنی بر وجود اختلالات هورمونی یا سندروم تخمدان پلی کیستیک باشد. از آنجا که این دو مورد زمینه ساز و از عوامل ناباروری هستند، اگر این نشانه ها زود تشخیص داده شود، می توان خیلی زود به درمان و رفع مشکل رسید.

نشانه دوم: درد شدید در دوره ی قاعدگی یکی از علائم قابل توجه محسوب می شود. این طبیعی است که زنان در زمان پریود گرفتار دردهایی شوند اما اگر این دردها آن چنان شدید باشند که زندگی و فعالیت های روزانه ی فرد را تحت الشعاع قرار دهند، می توانند نشانه و هشداری باشند و خبر از آندومتریوز دهند که این بیماری یکی از عوامل ناباروری می باشد.

نشانه سوم: به طور کلی قاعدگی های هر فرد می تواند نشانه های زیادی را در خود داشته باشد و علائم و نشانه های زیادی را آشکار نماید. یکی دیگر از علائم و نشانه های ناباروری در زنان، عدم قاعدگی می باشد. گاه پیش می آید که فردی بنا به دلایلی مانند اضطراب، تمرینات سنگین و ... یک یا چند ماه پریود نشود. اما اگر این موضوع مدام تکرار شود و فرد ماه ها پریود نشود، علامت و نشانه ی یک مشکل می باشد و این مشکل می تواند زمینه ساز ناباروری باشد.  

نشانه چهارم: از دیگر علائم و نشانه هایی که باید مورد توجه قرار گیرد، تغییرات و نوسانات هورمون ها می باشد. به این معنا که هر نوع نوسانی در هورمون ها می تواند باروری را تحت تأثیر قرار دهد. از مهم ترین علائم و نشانه ها می توان به رشد موهای صورت، کاهش میل جنسی، افزایش وزن و بروز مشکلات پوستی اشاره نمود.

نشانه پنجم: درد همواره هشدار مهمی برای بسیاری از مشکلات و اختلالات بوده است. یکی از علائم و نشانه های ناباروری در زنان، درد به هنگام مقاربت می باشد. روابط جنسی دردناک برخلاف تصور برخی افراد، طبیعی نیست و باید حتما به دنبال دلیل و عوامل بروز برای این درد باشید. درد به هنگام مقاربت می تواند به آندومتریوز، مسائل و مشکلات هورمونی و برخی بیماری های زمینه ای مربوط باشد. همه ی این موارد می توانند یکی از عوامل ناباروری محسوب می شوند.

علائم و نشانه های ناباروری در مردان

چنان که پیش از این نیز اشاره کردیم، پیشگیری از درمان مهم تر است. می توان با شناخت دقیق علائم و نشانه های ناباروری در مردان، درمان را سریع تر شروع کرد و در نهایت زودتر نتیجه گرفت. از مهم ترین علائم و نشانه های ناباروری در مردان می توان به موارد زیر اشاره نمود:

نشانه اول: یکی از مهم ترین علائم ناباروری در مردان تغییر قدرت و میل جنسی می باشد. سلامت هورمونی یک مرد نشانه ی مؤثر و مهمی برای باروری او محسوب می شود. هر گونه تغییری در میزان قدرت و توانایی جنسی مردان می تواند علامت و نشانه و هشداری مهم باشد و باید هر چه سریع تر این مشکل را پیگیری نمود.

نشانه دوم: مشاهده ی هر گونه درد یا تورم در بیضه ها، بیان گر مشکل یا اختلالی می باشد. در بسیاری از موارد این نشانه ها می توانند زمینه ساز بروز مشکلاتی مانند ناباروری گردند.

نشانه سوم: نعوذ و حفظ آن از اهمیت بسیاری برخوردار است. در اغلب موارد نوسان سطح هورمون ممکن است به اختلال در حفظ نعوذ منجر شود. این علامت یکی از علائم و عوامل ناباروری در مردان به شمار می آید.

نشانه چهارم: بیضه ها نقش به سزایی در توانایی باروری مردان ایفا می کنند. اسپرم ها در بیضه جای می گیرند. از این رو سلامت بیضه ها اهمیت بسیار زیادی دارد. اگر بیضه ها سفت یا کوچک باشند، نشانه ی اختلال است و باید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کرد تا مورد بررسی قرار گیرد.

نشانه پنجم: از دیگر مواردی که می تواند یکی از نشانه های ناباروری در مردان به شمار رود، عدم توانایی در انزال می باشد. در صورت بروز این مشکل باید سریعا با پزشک مشورت نمود. 

بیماری هایی که باعث ناباروری در زنان می شود

همان گونه در بخش قبل اشاره کردیم، برخی بیماری ها از عوامل ناباروری در زنان به شمار می آیند. نتایج و بررسی ها نشان داده است که عفونت ها و بیماری های عفونی سبب بروز این مشکل خواهند شد. در زیر به مهم ترین بیماری هایی که زمینه ساز بروز اختلال ناباروری می شوند اشاره می کنیم:

بیماری اول: یکی از بیماری هایی که می تواند در روند بارداری اختلال ایجاد نماید و باعث ناباروری شود، بیماری التهابی لگن می باشد. این بیماری یک بیماری عفونی می باشد و سبب انتشار باکتری ها به بخش های مختلف رحم می شود. از مهم ترین نشانه های این بیماری می توان به این موارد اشاره نمود: ترشحات بد بوی واژن، درد شدید در کمر و پایین کمر، ادرار دردناک، تب و لرز، خونریزی و درد هنگام برقراری رابطه ی جنسی.

بیماری دوم: عفونت قارچی نیز اگر درمان نشود می تواند منجر به ناباروری شود. با درمان به موقع این عفونت و رعایت مواردی که سبب تکرار و تشدید عفونت نشود، می توان مشکل را حل نمود.

بیماری سوم: عفونت ژنیکوکسی یا گونوره یکی از عفونت های جنسی می باشد که به وسیله ی باکتری گونورئا به وجود می آید. اگر این عفونت به موقع درمان نشود سبب ایجاد عوارض گوناگون خواهد شد. از مهم ترین عوارضی که این عفونت ایجاد می کند، ناباروری می باشد. 

بیماری چهارم: عفونت مایکوپلاسمای تناسلی نیز از دیگر عفونت هایی به شمار می رود که اگر درمان نشود، زمینه ساز بروز ناباروری خواهد شد. از مهم ترین نشانه های این عفونت، ترشحات واژینال و نیز درد و خونریزی بعد از رابطه ی جنسی می باشد.

بیماری پنجم: نوع دیگری از عفونت که ممکن است یکی از عوامل ناباروری باشد، عفونت کلامیدیا می باشد. این عفونت به وسیله ی باکتری کلامیدیا به وجود می آید. در صورتی که زنی بیشتر از یک بار به این عفونت مبتلا شود، خطر ناباروری برای او بیشتر خواهد بود.

بیماری ششم: عفونت باکتریایی نوع دیگری از عفونت است که می تواند سبب سخت شدن مسیر اسپرم به تخمک شود و همین امر باروری را دچار مشکل نماید.

بیماری هایی که باعث ناباروری در مردان می شود

برخی بیماری ها می تواند باروری در مردان را با مشکل همراه کند. در زیر به مهم ترین بیماری هایی که زمینه ساز چنین مشکلاتی می شوند، اشاره خواهیم کرد:

بیماری اول: دیابت یکی از بیماری هایی می باشد که بر ساختار اسپرم اثر می گذارد و در مواردی سبب ناباروری در مردان می شود. از جمله عوارض دیابت و اثر منفی آن بر باروری می توان به این موارد اشاره کرد: اختلال نعوظ، انزال رتروگراد، انزال دیررس، پایین آمدن کیفیت اسپرم ها و کم کاری غدد جنسی.

بیماری دوم: سرطان پروستات از جمله بیماری هایی است که باعث ناباروری در مردان می شود. 

بیماری سوم: چاقی با تأثیری که بر هیپوفیز، هیپوتالاموس و گنادوتروپین ها می گذارد می تواند سبب کم کاری غدد جنسی و نیز پایین آمدن هورمون های جنسی شود. این تأثیر بر غدد و هورمون ها، سبب اختلال در باروری و یکی از عوامل ناباروری در مردان می باشد.

بیماری چهارم: بیماری سرطان و انجام شیمی درمانی سبب کاهش تولید اسپرم و نیز پایین آمدن توانایی اسپرم ها می شود. از این رو می تواند زمینه ساز بروز ناباروری در مردان باشد. این ناباروری اغلب موقتی است و با اتمام دوره ی شیمی درمانی از بین خواهد رفت اما اگر از داروهایی با دوز بالا استفاده شود، ممکن است دائمی هم باشد. یکی از راه های بارور شدن این مردان فریز اسپرم می باشد.

بیماری پنجم: بیماری فیبروکیستیک از جمله بیماری های نادری به شمار می رود که می تواند یکی از علل ناباروری در مردان باشد. در مردان مبتلا به فیبروکیستیک، مجرای وازودفران در دوران جنینی تحلیل رفته است. این تحلیل سبب گیر کردن اسپرم ها در بیضه ها می شود و به همین دلیل یکی از بیماری هایی است که منجر به ناباروری در مردان می گردد.

بیماری ششم: از دیگر بیماری هایی که زمینه ساز ناباروری در مردان است، بیماری اتوایمیون می باشد که یک نوع بیماری خود ایمنی است. معمولا اغلب بیماری های خود ایمنی ماند لوپوس و ... سبب اختلال در باروری می گردند. در این نوع بیماری ها کیفیت اسپرم پایین می آید و همین امر سبب بروز مشکل در باروری می شود.

داروهایی که منجر به ناباروری در زنان می شود

بر کسی پوشیده نیست که داروها در عین حال که می توانند بسیار مفید و اثر بخش باشند، ممکن است با عارضه هایی نیز همراه باشند. یکی از عوارضی که بعضی از داروها ممکن است ایجاد کنند، ناباروری است. در زیر به داروهایی که منجر به ناباروری در زنان می شود، اشاره خواهیم کرد:

داروهای تنظیم فشار خون از جمله داروهایی هستند که ممکن است تأثیر منفی روی باروری بگذارند. از جمله ی این داروها می توان به داروی متیل دوپا اشاره کرد. این دارو با افزایش سطح پرولاکتین، سبب ایجاد تداخل در تخمک گذاری می شود و یکی از عوامل ناباروری می باشد.

از دیگر داروهایی که می توانند زمینه ساز بروز ناباروری در زنان شوند، می توان به محصولات مراقبتی پوست و مو که بر پایه ی هورمون ها تولید شده اند، اشاره کرد. از آنجا که این محصولات در بردارنده ی استروژن و پروژسترون می باشند، ممکن است بر تخمک گذاری اثر بگذارند. بهتر است که استفاده از این گونه محصولات با مشورت پزشک و نیز احتیاط فراوان انجام شود.

به طور کلی هر دارویی که اعصاب مرکزی را درگیر نماید، ممکن است بر باروری تأثیر منفی بگذارد. از نمونه ی این داروها می توان به داروهای ضد تشنج و داروهای خواب آور اشاره نمود. این داروها با افزایش سطح پرولاکتین، در روند تخمک گذاری تداخل ایجاد می کنند. نکته مثبت و قابل توجه این است که در سال های اخیر داروهای ضد افسردگی مانند داروهای بازدارنده ی باز جذب سروتونین، اثر منفی بر تخمک گذاری و باروری ندارند.

استروئیدها را می توان از جمله داروهایی دانست که بر توانایی باروری زنان تأثیر می گذارند. داروهایی مانند پردنیزون و کورتیزون از جمله داروهایی می باشند که برای درمان بیماری هایی مانند لوپوس و آسم مورد استفاده قرار می گیرند. این داروها سبب اختلال در غدد و ترشح هورمون ها می شوند. به بیان دیگر با ایجاد مشکل در کارکرد غده ی هیپوفیز، از ترشح کافی هورمون های فولیکول و لوتئین ساز ممانعت می کنند. از این رو در روند تخمک گذاری طبیعی اختلال ایجاد می نمایند. 

داروها و روش هایی که برای درمان سرطان به کار می روند مانند رادیو تراپی و شیمی درمانی و ... ممکن است سبب آسیب رساندن به تخمک ها یا نارسایی زودرس تخمدان شوند و به مرور عملکرد تخمک ها را متوقف نمایند.

از دیگر داروهایی که ممکن است بر تخمک گذاری و باروری اثر منفی بگذارند، داروهایی می باشند که برای کم کاری تیروئید مورد استفاده قرار می گیرند.

داروهایی که منجر به ناباروری در مردان می شود

داروها همچنین ممکن است عوارضی را برای مردان ایجاد کند و این عوارض تأثیرات منفی بر روی باروری ایشان بگذارد و از عوامل ناباروری در مردان به شمار آید. در ادامه به داروهایی که ممکن است زمینه ساز بروز این اختلال باشند، اشاره خواهیم کرد:

دوز بالای استروئیدها همان طور که بر تخمک گذاری اثر می گذارند، بر تعداد اسپرم ها نیز اثر می گذارند و می توانند تعداد اسپرم ها را کاهش دهند.

آن دسته از مردانی که به دلیل پایین بودن سطح تستوسترون به درمان جایگزینی تستسترون روی می آورند، ممکن است در تولید اسپرم دچار مشکل شوند.

تعدادی از داروهای ضد افسردگی ممکن است سبب بروز مشکلات نعوذ و انزال شوند.

داروها و شیوه های درمانی سرطان مانند پرتو درمانی و شیمی درمانی ممکن است تولید و کیفیت اسپرم ها را با مشکل مواجه کنند.

داروی سولفاسالازین که به منظور درمان اختلالاتی همچون روماتیسم مفصلی و کولیت زخمی مورد استفاده قرار می گیرد، ممکن است تعداد اسپرم ها را کاهش دهد. معمولا پس از قطع دارو، مشکل برطرف خواهد شد.

از دیگر داروهایی که بر باروری مردان تأثیر منفی می گذارند و از عوامل ناباروری محسوب می شوند، داروهایی است که برای کنترل فشار خون استفاده می شوند. داروهایی مثل مسدود کننده های بتا و نیز داروهای ادرار آور. این داروها اغلب سبب بروز اختلالاتی در نعوذ می گردند.

میزان شیوع ناباروری در زنان و مردان

جامعه ی پزشکی آمریکا، ناباروری را یک بیماری تلقی می نماید. مطابق با بررسی صورت گرفته و آمار ارائه شده، میزان ناباروری در تمام جهان ۱۰ الی ۱۵ درصد می باشد. البته باید این را در نظر داشت که این آمار زوج هایی را در نظر گرفته است که در سنین باروری به سر می برند. بنابراین در تمام جهان در میان زوج هایی که در سن باروری می باشند، ۱۰ الی ۱۵ درصد دارای مشکل ناباروری می باشند.

در بررسی های به عمل آمده مشخص شده است که عامل ناباروری در نزدیک به ۴۰ درصد از مواقع زنان می باشند و در حدود ۳۰ الی ۴۰ از موارد، عامل ناباروری مردان هستند. همچنین ۲۰ تا ۳۰ درصد از مواقع نیز ترکیب عوامل ذکر شده سبب به وجود آمدن اختلال ناباروری می گردد. 

همچنین مطالعات نشان می دهد که اگر چه میزان شیوع ناباروری در زنان و مردان در مناطق مختلف ایران به صورت متفاوت گزارش شده است اما میزان شیوع ناباروری در ایران به آمار جهانی بسیار نزدیک است. اگر بخواهیم دقیق تر به این آمار بپردازیم باید بگوییم که نزدیک به ۱۳ درصد از زوج هایی که در سنین باروری قرار دارند، دارای مشکلات و اختلالات باروری می باشند. بررسی ها نشان داده است که از بین ۲۶ میلیون زوج کشور، نزدیک به ۴ میلیون زوج نابارور می باشند و باید از خدمات درمانی استفاده نمایند. 

آمارها نشان می دهد که میزان شیوع ناباروری در کشور ما ۲۰.۲ درصد می باشد. این میزان در شهرها ۱۹.۹ درصد و در روستاها بالاتر است و نزدیک به ۲۲ درصد می باشد. طبق مطالعات از میان هر پنج زوج ایرانی، یک زوج نابارور وجود دارد و هر سال نزدیک به ۸۰ هزار زوج نابارور به آمار زوج های نابارور افزوده می شود.